Page 119 - Nefes8TÜMÜ_Neat

olarak Karadeniz Teknik Üniversitesi daha eski olsa da eğitime
başlama tarihi açısından Atatürk Üniversitesi’nin 5 yıl daha önde
olduğu görülmektedir. Sıradaki başlık altında yine temel hatları ile
Atatürk Üniversitesi’nin kuruluş sürecine değinilecektir.

Atatürk Üniversitesi’nin Kuruluşu
Doğu Anadolu Bölgesinde ilk üniversite kurulması fikrinin Musta-
fa Kemal Atatürk tarafından önerilmesi ardından 20 sene sonra,
1957 yılında kurulan ve 1958 yılında öğrenci alımına başlayan Ata-
türk Üniversitesi’nin ilk eğitim veren fakülteleri Ziraat Fakültesi ve
Fen-Edebiyat Fakültesi olmuştur. Atatürk’ün isteğinin yerine geti-
rilmesi amacıyla dönemin Cumhurbaşkanı Celal Bayar tarafından
Şekil 5. Merkez kampüsün ilk binası (bugünki matematik bölümü binası)
inşaatı devam ederken ders uygulamaları yapan öğrenciler 1951 yılında Doğuda kurulacak ilk üniversite için bir inceleme ko-
olarak çalışırken Karadeniz Teknik Üniversitesi’ni kalkındırabilmek misyonu kurulmuştur. İlk etapta ismi Doğu Üniversitesi olarak anı-
için Trabzon’a gelmeyi kendisi Milli Eğitim Bakanlığı’na teklif etmiş lan üniversitenin Atatürk Üniversitesi ismini almasına 1954 yılında
yurtsever ve idealist bir akademisyendir. Duman Karadeniz Teknik karar verilmiştir. “Doğu Üniversitesi Tetkik komisyonu” adı ile 1951
Üniversitesi’nde kadrosu bulunan ilk profesördür. Terzioğlu’ndan yılında kurulan komisyonun İstanbul, İstanbul Teknik ve Ankara
sonraki dönemlerde Prof. Dr. Ahmet Özel ve diğer rektörler üni- Üniversiteleri profesörlerinden oluşan 15 kişilik bir kadrosu mev-
versiteyi Trabzon’dan yönetmiştir. Özellikle 1960’lı yıllardaki hoca cuttur. Bu komisyonun görevi üniversitenin kurulacağı Doğu ilinin
sayısındaki eksiklik sebebi ile öğrencilerin de zaman zaman pro- seçimi, üniversitenin eğitim vereceği bölümlerin belirlenmesi ve
testoları olmuş hatta bir keresinde bir grup öğrenci dönemin baş- üniversitenin işleyişi hakkında çalışmalar yapmak ve hükümete bu
bakanı Süleyman Demirel’e kadar çıkmış ve ondan yeni verilecek konuda raporlar hazırlamaktı. O yıllarda üniversiteler Milli Eğitim
akademik kadrolar konusunda söz almışlardır. Karadeniz Teknik Bakanlığı’na bağlı olarak kurulduğu için üniversitenin kuruluş ça-
Üniversitesi’ne 1979 yılına kadar çoğunlukla İstanbul Teknik Üni- lışmalarında o dönemin Milli Eğitim Bakanları Tevfik İleri (1951-
versitesi ve İstanbul Üniversitesi’nden öğretim üyeleri günübirlik 1953), Rıfkı Salim Burçak (1953-1954), Celal Yardımcı (1954-1955;
veya kısa konaklamalı ders vermeye gelmiş ve dönmüşlerdir. Bu 1957-1960) ve Ahmet Özel’in (1955-1957) de emekleri mevcuttur.
öğretim üyelerine KTÜ tarihinde “uçan profesörler” de denmek- Ahmet Özel aynı zamanda Atatürk Üniversitesi’nin 1957-1958 yıl-
tedir (Köse, 2018). larında görev alan ilk rektörü olmuştur. Ahmet Özel yukarıda da
belirtildiği gibi 1966-1970, 1975-1977 yıllarında Karadeniz Teknik
Üniversitenin kuruluşunu tamamladığı ve artık kendi kadroları ile Üniversitesi’nin de rektörlük görevini yürütmüştür.
kültürünü oluşturmaya başladığı bir dönemde rektörlük yapan
Prof. Dr. Erdem Aksoy (1977-1982) Karadeniz Teknik Üniversite- Atatürk Üniversitesi için 1954 yılı önemli bir yıldır. Bu yıl üniver-
si’nin sancılı kuruluş sürecinde görev almış idealist bir mimar ve sitenin ismine karar verilmiş ve resmi olmasa da hükümet yetkili-
akademisyendi. Özerk Karadeniz Teknik Üniversitesi’nin ilk rektö- lerince Erzurum’da üniversitenin kurulması görüşü ağır basmıştır.
rü olan Aksoy 1965 yılından beri hizmet verdiği, bölüm başkanlı- Yine 1954 yılında üniversitenin Türk-Amerikan tipi bir üniversite
ğı ve dekanlık gibi görevlerde bulunduğu üniversitesinin kuruluş olmasına karar verilerek bizzat Celal Bayar tarafından Washing-
sürecini tamamlamasından ve seçimle gelen ilk rektör olmaktan ton’da yaptığı görüşmelerde yeni kurulacak üniversite için Ameri-
büyük gurur duymuş olmalıydı. Ancak, üniversitelerin özerkliğini kan Üniversiteleri ile işbirliği yapılması talep edilmiştir. Celal Bayar
heyecanla savunup Yüksek Öğretim Kurulu’nun kuruluşuna karşı işbirliği yapmak istedikleri üniversite isimlerini belirtmiş ve daha
çıktığı için dönemin cumhurbaşkanı Kenan Evren tarafından 1982 sonra bu isimler arasında yer alan Nebraska Üniversitesi yöneti-
yılında yalnızca Rektörlük görevine değil aynı zamanda öğretim minden ve ilgili Amerikalı yetkililerden olumlu bir görüş alınmıştır.
üyeliği görevine de son verilmiştir (Aydemir, 1998). Prof. Dr. Er- 1954 yılı itibari ile üniversitenin kuruluş çalışmalarına Nebraska
dem Aksoy asistan olarak çalıştığı İTÜ’de öğretim üyesi kadrosu Üniversitesi’nden gönderilen heyetler de dahil olmuştur. 1955
alabilecekken, ihtiyaç içinde bulunan Karadeniz Teknik Üniversite- yılında ise üniversitenin kuruluş çalışmalarını yönetmek üzere
si’ni tercih etmiş yurtsever ve idealist bir akademisyendi (Kuban, “Türk-Amerikan Karma Komitesi” kurulmuştur. Bu komite çalış-
2013). malarına devam ederek 1957 yılında üniversite kuruluşu ile ilgili
kanun tasarısını hazırlamıştır. Bu tasarı 31.5.1957 tarihinde 6990
1955 yılından 1963 yılına kadar eğitime başlayamayan Karade- sayı ile Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde kanunlaşmıştır. Ertesi yıl
niz Teknik Üniversitesi’nin aksine Atatürk Üniversitesi kurulduk-
tan sonra hemen ertesi eski Erzurum Lisesi binası tadilattan geçirilerek 17.11.1958 tarihin-
de Atatürk Üniversitesinin ilk öğrencileri eğitimine başlamışlardır.
sene eğitime başlamıştır.
Karadeniz Teknik Üni- Bu binada eğitim sürerken kampüs temelleri de atılmış ve inşa-
at çalışmaları hızla ilerletilmiştir. 1962 yılında üniversite bugünkü
versitesi’nin kuruluşunu
takip eden sekiz buçuk kampüsüne taşınmıştır. Üniversite kampüse taşındıktan sonra ilk
eğitimin başladığı bu bina ortaokul binası olarak hizmetine de-
yıl içinde eğitime başla-
yamaması konusu ile ilgili vam etmiştir (Aksöz, 1970).
erken doğum benzetmesi Atatürk Üniversitesi Amerikan modelli “Land Grant” tipi bir sis-
yapılması yanlış olma- teme göre kurulmuştur. Bu modele göre üniversiteler eğitim ve
Şekil 6-Prof. Dr. Özgönül Aksoy öğretim çalışmalarının yanı sıra araştırmalar yaparak bilim üreten,
ve Prof. Dr. Erdem Aksoy yacaktır. Kuruluş tarihi

118 NEFES LİK SAYI 08-2023 SAYI 08 -2023 NEFES LİK 119

6.06.2023 00:08:40
e-Nefes8.indd 119 6.06.2023 00:08:40
e-Nefes8.indd 119