Page 47 - Nefes8TÜMÜ_Neat

Türkiye’nin maden üretim sınıflamaları dikkate alındığında miktar olarak mineral yakıtların
ağırla olduğu bunu endüstriyel minerallerin izlediği anlaşılmaktadır. Ancak tutar olarak dikkate
alındığında ise demir ve ferro alaşımların % 50 civarında yer tuttuğu görülmektedir (Tablo 2).

Tablo 2. 2019 yılı Türkiye maden üretim sınıflaması (World Mining Data, 2021)
Demir, Ferro Demir dışı
Endüstriyel
Değerli
Mineral
Toplam
ÜRETİM
Alaşımlar
Metaller
Metaller
Yakıtlar
(Boksit Dahil)
Mineraller
Miktar (Ton)
10 408 270
93 368 200
138 921 175
32 515 449
373 495
281
25.486
3.635
3.436
1.872
15.345
Tutar (milyon $)
1.120

Türkiye’nin 2021 yılı maden ihracat ve ithalatının ürün gruplarına göre miktar ve değer
cinsinden verileri Tablo 3’te görülmektedir. Buna göre en çok ihracattan gelir elde edilen
metalik cevherler ve doğaltaşlar olurken, en çok ithalat nedeniyle döviz çıkışı enerji
hammaddelerine yapıldığı anlaşılmaktadır (Şekil 1).

Tablo 3. 2021 yılı Türkiye maden ihracat ve ithalatının ana ürün gruplarına göre miktar ve değer cinsinden Türkiye’nin 2021 yılı maden ihracat ve itha-
durumları (MTA,2022) latının ürün gruplarına göre miktar ve değer
cinsinden verileri Tablo 3’te görülmektedir.
İhracat İhracat İthalat İthalat
Miktar (ton) Değer ($) Miktar (ton) Değer ($) Buna göre en çok ihracattan gelir elde edi-
len metalik cevherler ve doğaltaşlar olurken,
Endüstriyel Hammaddeler 19.863.049 1.249.495.475 3.715.284 666.533.089
en çok ithalat nedeniyle döviz çıkışı enerji
Doğal Taşlar 8.470.095 2.107.532.627 212.296 89.120.033 hammaddelerine yapıldığı anlaşılmaktadır
2.107.532.627 2.107.532.627 2.107.532.627 2.107.532.627 (Şekil 1).
212.296
212.296
212.296
212.296
Metalik Cevherler 10.741.215 2.162.020.128 11.845.944 2.254.981.270
89.120.033 89.120.033 89.120.033 89.120.033 Bu rezervlerini her geçen yıl daha da iyi
Enerji Hammaddeleri 367.624 48.977.281 38.429.411 4.655.088.458 bir şekilde değerlendiren sektör, özellikle
GENEL TOPLAM 39.441.983 5.568.025.511 54.202.935 7.665.722.850 son dönemlerde büyük firmaların yapmış
oldukları yatırımlarla ve entegre üretim ya-
pan tesislerin de devreye girmesiyle son 30
yılda hızla büyüyerek, maden ihracatının
neredeyse yarısını doğal taşlar karşılamış;
dünya Doğaltaş üretiminde 5 büyük üreti-
olumlu ilerlemeler kaydedilmiştir. Yaklaşık otuz-kırk yıl önce ocak işletmelerinden, fabrikada
ciden birisi konumuna yükselmiştir (Yılmaz
ve Safel, 2004). Türkiye doğal taş sektörü-
levha, plaka ve fayans üretimine ve atölyelerde mermer işlenilmesine yarayan makinelere kadar
bölümü ekonomik yönden değerli hale girmiş, diğer yandan birçok ocak ise belirli bir yatırımın
nün veri analizleri, ülkenin geçirdiği siyasal,

her şeyi dışarıdan ithal eden Türkiye, bu cihazları ve sarf malzemelerini artık kendisi üretir hale
ardından ekonomik olmamaları veya üretilen taşın kalitesinin uygun olmaması yönünden terk
ekonomik ve toplumsal değişimlerle birlikte
Şekil 1. 2021 yılı Türkiye maden ihracatının mal gruplarına dağılımı (İMMİB, 2022). ele alındığında, sektörde uzun vadeye dayalı Yavuz, 2002; 2003).
gelmiş, hatta teknoloji ihraç eder durumuna ulaşmıştır (Erdoğan ve
edilmiştir. Aynı dönem içerisinde Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinde yeni birçok
planların önemini net bir şekilde ortaya koymaktadır. 1980’lı yılların ilk yarısından sonra ihracata dönük yatırımların
mermer ocağı ilk kez bulunmuş ve faaliyete geçmiştir (Erdoğan ve Yavuz, 2002; 2003). paralellik arz etmekte ve
Türkiye’nin üretimindeki bu artış, dış alım talebi ile önemli bir
artması ve yabancı sermaye yatırımlarının da özendirilmesiyle ihracatta kalıcı bir artış eğiliminin yakalandığı görül-
mektedir (Eraslan vd. 2008). Türkiye ihracat yapan ülkeler arasında ilk sıralarda yer almaktadır. Mermer, Doğaltaş ve
Türkiye ekonomisinin 1980'li yıl- teknolojileri ihracatı, toplam maden ihracatımızın yarısına yakınını tek başına
lardaki yapısal dönüşümü, genel gerçekleştirmektedir (Eraslan vd. 2008).
maden ihracatımızı olumlu yön-
de etkilediği gibi doğal taş ihra-
catımıza da aynı oranda yansı- 4. ÜLKEMİZİN DOĞAL TAŞ İHRACATI
mıştır. Doğaltaş ihracatının payı,
toplam ihracat içinde henüz çok 2021 yılında doğal taş ihracatımız 2020 yılına göre miktarda %20,31, değerde de %20,54
önemli bir paya sahip olmamak- oranında artış kaydederek, 7,78 milyon ton karşılığı 2,09 milyar $ olarak gerçekleşmiştir.
la birlikte kaydedilen önemli ge-
lişmeler sektörün uzun vadede Dünya doğal taş ticareti potansiyelinin büyük bir kısmını oluşturan işlenmiş doğal taş ürünleri
önemli atılımlar yapabilecek ka- 2021 yılında, doğal taş ihracatımızdan yaklaşık %61,32 pay alırken, blok ürünler ise %38,68
pasitede olduğunu göstermek-
tedir. Bu artışlara paralel olarak pay almıştır. Söz konusu dönemde, doğal taş ihracatının yapıldığı ülkelerin başında 615,07
mermer sanayinde makine ve milyon dolarla Çin Halk Cumhuriyeti gelmektedir. Bu ülkeye olan ihracat ımızda bir önceki
teçhizat yönünden de olumlu yılın aynı dönemine oranla % 13,95 oranında artış kaydedilmiştir. Çin’i sırasıyla 462,03 milyon
ilerlemeler kaydedilmiştir. Yak- Şekil 2. Türkiye’nin Önemli Mermer Yatakları Haritası (MTA, 2022)
dolarla ABD, 98,46 milyon dolarla Fransa, 98,06 milyon dolarla Irak ve 95,48 milyon dolarla
laşık otuz-kırk yıl önce ocak işletmelerinden, fabrikada levha, plaka ve fayans üretimine ve atölyelerde mermer iş-

lenilmesine yarayan makinelere kadar her şeyi dışarıdan ithal eden Türkiye, bu cihazları ve sarf malzemelerini artık
Hindistan izlemektedir. Aşağıda bulunan grafik ve şekillerde son 10 yılda gerçekleşen doğal
Bu rezervlerini her geçen yıl daha da iyi bir şekilde değerlendiren sektör, özellikle son
kendisi üretir hale gelmiş, hatta teknoloji ihraç eder durumuna ulaşmıştır (Erdoğan ve Yavuz, 2002; 2003). Türkiye’nin
taş ihracatımız ve bunların ürün çeşidine göre, ihracat edilen ülkelere göre dağılımları
üretimindeki bu artış, dış alım talebi ile önemli bir paralellik arz etmekte ve Türkiye ihracat yapan ülkeler arasında ilk
dönemlerde büyük firmaların yapmış oldukları yatırımlarla ve entegre üretim yapan tesislerin
sıralarda yer almaktadır. Mermer, Doğaltaş ve teknolojileri ihracatı, toplam maden ihracatımızın yarısına yakınını tek
gösterilmektedir (Şekil 3-7) (İMİB,2022).
de devreye girmesiyle son 30 yılda hızla büyüyerek, maden ihracatının neredeyse yarısını doğal
başına gerçekleştirmektedir (Eraslan vd. 2008).

taşlar karşılamış; dünya Doğaltaş üretiminde 5 büyük üreticiden birisi konumuna yükselmiştir
4. ÜLKEMİZİN DOĞAL TAŞ İHRACATI
(Yılmaz ve Safel, 2004). Türkiye doğal taş sektörünün veri analizleri, ülkenin geçirdiği siyasal,
2021 yılında doğal taş ihracatımız 2020 yılına göre miktarda
%20,31, değerde de %20,54 oranında artış kaydederek, 7,78
ekonomik ve toplumsal değişimlerle birlikte ele alındığında, sektörde uzun vadeye dayalı
milyon ton karşılığı 2,09 milyar $ olarak gerçekleşmiştir. Dün-
planların önemini net bir şekilde ortaya koymaktadır. 1980’lı yılların ilk yarısından sonra
ya doğal taş ticareti potansiyelinin büyük bir kısmını oluşturan
ihracata dönük yatırımların
işlenmiş doğal taş ürünleri 2021 yılında, doğal taş ihracatımız- artması ve yabancı sermaye yatırımlarının da özendirilmesiyle
dan yaklaşık %61,32 pay alırken, blok ürünler ise %38,68 pay
ihracatta kalıcı bir artış eğiliminin yakalandığı görülmektedir (Eraslan vd. 2008).
almıştır. Söz konusu dönemde, doğal taş ihracatının yapıldığı

ülkelerin başında 615,07 milyon dolarla Çin Halk Cumhuriyeti
Türkiye ekonomisinin 1980'li yıllardaki yapısal dönüşümü, genel maden ihracatımızı olumlu
gelmektedir. Bu ülkeye olan ihracatımızda bir önceki yılın aynı
dönemine oranla % 13,95 oranında artış kaydedilmiştir. Çin’i
yönde etkilediği gibi doğal taş ihracatımıza da aynı oranda yansımıştır. Doğaltaş ihracatının
sırasıyla 462,03 milyon dolarla ABD, 98,46 milyon dolarla
payı, toplam ihracat içinde henüz çok önemli bir paya sahip olmamakla birlikte kaydedilen
Fransa, 98,06 milyon dolarla Irak ve 95,48 milyon dolarla Hin-
önemli gelişmeler sektörün
distan izlemektedir. Aşağıda bulunan grafik ve şekillerde son uzun vadede önemli atılımlar yapabilecek kapasitede olduğunu
10 yılda gerçekleşen doğal taş ihracatımız ve bunların ürün
göstermektedir. Bu artışlara paralel olarak mermer sanayinde makine ve teçhizat yönünden de
çeşidine göre, ihracat edilen ülkelere göre dağılımları göste- Şekil 3. Türkiye doğaltaş ihracatının son 10 yıldaki değeri (İMİB,2022).
rilmektedir (Şekil 3-7) (İMİB,2022).
46 NEFES LİK SAYI 08-2023 SAYI 08-2023 NEFES LİK 47
6.06.2023 00:03:51
e-Nefes8.indd 47
e-Nefes8.indd 47 6.06.2023 00:03:51