Page 122 - Nefes8TÜMÜ_Neat

tarafından Profesör ünvanı alıp başka bir üniversiteye gitmek için
sıçrama tahtası gibi kullanılmıştır. Devlet tarafından Atatürk Üni-
versitesi’ne geniş kadrolar verilmiştir. 1968 yılında öğretim üyesi
kadrosunun yaklaşık %10’u doluyken, 1973 yılında öğretim üyesi
kadrolarının dolduğu ve ek kadro taleplerinin yapıldığı bilinmek-
tedir. Atatürk Üniversitesi bu süreçte öğrenci sayısında da büyük
bir artış sağlayarak 1958 yılında 125, 1968 yılında 1685 ve 1973
yılında 3957 öğrenci sayısına ulaşmıştır. Türkiye’nin her bölge-
sinden okumak için gelinen Atatürk Üniversitesi’nin 1971 yılında
44 farklı ilden öğrencisi mevcut olmuştur (Atatürk Üniversitesi,
1978).
Tartışma Şekil 10. Atatürk Üniversitesi’nde derslerin başladığı gün gerçekleştirilen
törenden bir kare (Cumhurbaşkanı Celal Bayar’ın bir yanında rektör Prof.
TBMM’de İzmir’de Ege Üniversitesinin kuruluşunun tabii olduğu Dr. Esat Kadester, diğer tarafında milli eğitim bakanı Celal Yardımcı ve
söylenmiş ve bu üniversitenin kurulması konusunda oylama ön- başbakan Adnan Menderes)
cesi uzun konuşmalar yapılmasına ihtiyaç duyulmamıştır. Ancak, Karadeniz Teknik Üniversitesi’nin 1965 yılında kendi kadrosunda
aynı gün gerçekleşen TBMM toplantısında Karadeniz Teknik Üni- bulunan öğretim üyesi sayısı biri Doçent, biri Profesör olmak üze-
versitesi’nin kurulması için gerekçeler kapsamlı bir şekilde millet- re sadece 2 iken 1977 yılında bu sayının 44’e çıktığı görülmekte-
vekillerine anlatılmış, kanun görüşmelerinde Mustafa Reşit Tarak- dir. 1965 yılı Atatürk Üniversitesi’nde görev alan öğretim üyesi
çıoğlu ve diğer milletvekilleri Trabzon’da kurulacak Doğu’nun ilk sayısı ise 43 iken 1973 yılında bu sayı 71 olmuştur. Öğretim üyesi
üniversitesi için açıklayıcı konuşmalar hazırlamışlardır. Özellikle dışında kalan öğretim görevlisi ve asistan kadrolarına bakıldığı
gençlerin cahil kalmaması gerektiği ve bölgesel kalkınmaya olan zaman da Atatürk Üniversitesi’nin daha geniş bir akademik kad-
ihtiyaca değinmişlerdir. Maddi imkansızlıklar nedeni ile Doğu roya sahip olduğu görülmektedir. Her iki üniversite de 70’li ve
Karadeniz’deki gençlerin İstanbul veya Ankara’ya üniversite 80’li yıllarda akademik kadrolarını hızla geliştirmişlerdir. 1991 yılı-
okumaya gidemediği, gidenlerin ise büyük maddi yükler altında na ait öğretim üyeleri sayılarına bakıldığında Atatürk Üniversite-
olduklarına değinilmiştir. Zeki gençlerin eğitim göremediği için si’nin 329, Karadeniz Teknik Üniversitesi’nin 255 öğretim üyesine
ülkelerine katkı veremediklerine değinilmiştir. Ayrıca, ilerleyen sahip olduğu görülmektedir (Köse, 2018; Kaya, 2007).
yıllarda her bölgede üniversite açılması ihtimalinden bahsedilmiş Atatürk Üniversitesi, eski düşünülen adı ile Doğu Üniversitesi için
ve Karadeniz bölgesinde açılacak üniversitenin yerinin Trabzon kuruluş öncesi teknik heyetler tarafından kapsamlı incelemeler
olması gerektiğini ifade etmişlerdir. 1955 yılında her ilde lise yok- yapılmış, üniversitenin nerede ve hangi modelle kurulması ge-
tur, ancak Adnan Menderes hükümetinin aldığı karara göre her rektiği konusunda uzun bir düşünme süreci neticesinde 6 yıllık
şehre bir lise açılmış olacaktı. Artık liselerin yaygınlaşması neti- bir çalışmanın eseri olarak 1957 yılında üniversite kurulmuştur.
cesinde yeni üniversitelere ihtiyaç duyulduğundan ve Türkiye’nin Yerli bir heyetin yanı sıra yabancı bir heyet te Atatürk Üniver-
her bölgesinde bir üniversite açılmasının gerekli hale gelmekte sitesinin kuruluş sürecinde incelemelerde bulunarak stratejilerin
olduğundan bahsedilmiştir. Gelişmiş ülkelerde de üniversitelerin geliştirilmesine katkı sağlamıştır. Atatürk Üniversitesi kuruluşun-
yayıldığına ve bu durumun ülkemiz açısından iyi örnek oluştur- da ABD’deki Nebraska Üniversitesi ile işbirliği içerisine girilmiştir.
duğuna değinilmiştir. Memleketin kalkınması için o dönem çok Nebraska Üniversitesi’nden akademisyenler üniversitenin ilk 10
az olan profesörlerin sayısında artış olması gerektiği vb. konulara yılında eğitim vermek üzere Erzurum’da misafir öğretim üyesi
TBMM’deki oylama öncesi konuşmalarda yer verilmiştir (Kaya ve olarak bulunmuşlardır. Nebraska Üniversitesi Atatürk Üniversite-
Yüksel, 1994). Ege Üniversitesi’nin kuruluşu konusunda çalışma- si’nin kuruluşu ve kalkındırılması konusunda mentörlük yapmış-
ların yürütüldüğü bir dönemde ani bir şekilde Karadeniz Teknik tır. Atatürk Üniversitesi başta Nebraska Üniversitesi’nin de yön-
Üniversitesi’nin kuruluşu gündeme gelince bazı İzmirli vekiller lendirmeleriyle Amerikan “Land Grant” Üniversiteleri modeliyle
Mustafa Reşit Tarakçıoğlu’na “Trabzonluların bir üniversite ku- dizayn edilmiştir. İlk 10 yılından sonra Nebraska Üniversitesi’nin
rulması konusunda taleplerinin olduğunu bilmiyorduk” derler. doğrudan sağladığı mentörlük katkısı son bulmuştur. Üniversite-
Tarakçıoğlu odasında klasörleri göstererek bunların içerisinde nin ilk 10 yılında ise iki üniversite arasında sıkı bir işbirliği mevcut
Trabzon’dan gelen yüzlerce posta vardır, toplantıya geldiğiniz- olmuştur. Nebraska Üniversitesi’nden hocalar Erzurum’a gelerek
de bakabilirsiniz der. Aslında o bahsi geçen yazılar Trabzon’dan ders vermiş, Atatürk Üniversitesi de hoca yetiştirmek için bütçe
henüz gelmemiştir. Mustafa Reşit Tarakçıoğlu Trabzonspor ku- ayırarak başta Nebraska Üniversitesi olmak üzere yurtdışına aka-
rucularından Sabahattin Kundupoğlu ile birlikte halkı organize demisyenler göndermiştir. Atatürk Üniversitesi hoca başına en
ederek çok kısa süre içerisinde Trabzon’dan üniversite açılması yüksek sayıda asistana sahip üniversite özelliğine sahip olmuş-
istenildiğine dair yüzlerce yazıyı toplamıştır (Köse, 2019). Sonuç- tur. 1960’lı yıllarda bir öğretim üyesi başına düşen ortalama asis-
ta halktan güçlü bir talep gelmiştir ve bu durum Mustafa Reşit tan sayısı Ankara ve İstanbul’daki üniversitelerde 2 veya 3 iken
Tarakçıoğlu’nun meclis görüşmelerinde işini kolaylaştırmıştır. Bir Atatürk Üniversitesinde bu rakam 1968 yılında en yüksek değe-
ön çalışma yapmadan, çok kısa sürede kuruluşuna karar verildiği ri ulaşarak 10 olmuştur (Kaya, 2007; Atatürk Üniversitesi 1978).
için Karadeniz Teknik Üniversitesi’nin eğitime başlaması için bir Atatürk Üniversitesi’nin yeni hocalarını yetiştirme konusunda iş-
süre geçmesi gerekmiştir. Ancak, bu sürenin sekiz buçuk yıl sür- tahı açıkça görülse de bu rakam kendi içerisinde dağılımı orantılı
mesine gerek duyulmaması gerekirdi. olmayan bir akademik kadroyu yansıtmaktadır.

122 NEFES LİK SAYI 08-2023

6.06.2023 00:08:44
e-Nefes8.indd 122 6.06.2023 00:08:44
e-Nefes8.indd 122