Page 57 - περιοδικό κύμα τεύχος 3

57

χαίους, οι στίχοι, τα μέτρα, η αναπνοή, τα σύμφωνα, τα φωνήεντα ήταν ένα. Το νόημα δεν ήταν
ξέχωρο από την αναπνοή. Όταν λέμε αναπνοή εννοούμε μέτρα.

ΔΑΓΛΑΣ. Σήμερα γιατί δεν υπάρχουν αυτά τα μέτρα?
ΡΕΤΣΟΣ. Η μόνη εξήγηση που μπορώ να σου δώσω είναι η εξής. Με την τουρκοκρατία και τους
πολιτισμούς που πέρασαν από εδώ, επηρεάστηκε η οργανικότητα των ανθρώπων. Η αμορφω-
σιά και κυρίως ο φόβος συνέτειναν ώστε ο κόσμος να μιλάει, να αναπνέει γρήγορα, όπως ένας
σκλάβος. Ένας σκλάβος δεν μιλάει όπως ένας ελεύθερος, έχει συγκεκριμένο αναπνευστικό σύ-
στημα. Στους αρχαίους η έπαρση ήταν κορυφή του λυρισμού και της ελευθέριας. Σήμερα της κα-
ταπίεσης. Στην τουρκοκρατία δεν έπρεπε, να μην ακούσει ο αγάς. Αν κάποιος φώναζε, οι άλλοι
τον μάζευαν. Αυτό σιγά σιγά έγινε σωματική μνήμη. Τα σχήματα τα φωνητικά και τα λεκτικά
έπρεπε να είναι τέτοια ώστε να επιβιώσουμε. Αυτό το σιγαλόφωνο δεν είναι το ταπεινό των ποιη-
τών αλλά το φοβισμένο.

ΔΑΓΛΑΣ. Η τραγωδία έχει ξεπεράσει όρια. Και ηθικά και πολίτικα και κοινωνικά. Αν το κανείς σή-
μερα θα εξοστρακιστείς.
ΡΕΤΣΟΣ. Όπως εγώ, Τριάντα χρόνια το παλεύω και δεν βρίσκω να πληρώσω το νοίκι. Η τραγω-
δία έχει γίνει ένα πειραματικό είδος που ο καθένας προβάλει ότι θέλει, το λεγόμενο συνειρμικό.

ΔΑΓΛΑΣ. Ας κλείσουμε με την ευρηματική αλλά και τη δυναμική του αρχαίου θεάτρου.

ΡΕΤΣΟΣ. Σκέψου πόσο δυνατό ήταν το αρχαίο δράμα που άκουγες στο τέλος να γελάνε τραντα-
χτά. Γιατί υπήρχε ανάγκη να υπάρξει έξοδος από αυτή τη κατάσταση της τραγωδίας, αν δεν δου-
λέψει κανείς σοβαρά δεν θα καταλάβει παράδειγμα τι ρόλο έπαιζαν τα μέτρα στον Αριστοφάνη.
Στη κωμωδία πάλι περνούσαν πιο πολύ τα προβλήματα της κοινωνίας, της καθημερινότητας, για-
τί η τραγωδία είχε το χρέος το μυθολογικό. Τους άρχοντες της εποχής ο Αριστοφάνης τους έκανε
κουρέλι, και ο όποιος θα μπορούσε να είχε γράψει τραγωδία. Ήταν ένα είδος ιερού το θέατρο,
δεν μπορούσε να μπει ο καθένας. Ήταν κάτι κωδικοποιημένο. Δεν είπαμε όμως το πιο σοβαρό,
ότι τώρα λόγω του ανοίγματος που θα γίνει με την παγκοσμιοποίηση, ένας λόγος που πρέπει να
σωθεί η τραγωδία, είναι για να μείνει η γλώσσα, να διατηρηθεί λογοτεχνικά και ποιητικά αυτή η
κορυφή και μετά όλα τα αλλά. Να μη γίνει ένα δεύτερο Εθνικό όμως. Να μάθουμε πως παίζονταν
η αρχαία τραγωδία, σαν στοιχειό του πολιτισμού και της ταυτότητας μας. Αλλιώς με τον τρόπο
που παίζεται σήμερα θα χαθεί, δεν θα χρειάζεται να παίζουν στην Επίδαυρο, θα μπορούν να παί-
ζουν και στο πάρκο απέναντι. Οι σημερινές παραστάσεις τραγωδίας δεν έχουν καμία σχέση, κα-
λύτερα να τις διαβάσεις. Πρόκειται για κακέκτυπα. Η κωμωδία παράδειγμα πρέπει ναχει την
ένταση αληθινής διαδήλωσης. Εσύ ένα ποίημα σου δεν θα προτιμούσες να είναι σε μια βιβλιοθή-
κη από το να το κάνουν ρεγκε? Και το άλλο αν αλλάξεις δυο στίχους του Τσιτσάνη, δυο ρυθμούς,
η άλλους δυο ρυθμούς του Βαμβακάρη, θα σε σφάξουν. κι εδώ από τον Σοφοκλή δεν κρατάνε
τίποτα.