Page 56 - περιοδικό κύμα τεύχος 3

56
ΔΑΓΛΑΣ.Η παράσταση λειτουργεί καταλυτικά σε σχέση με τον θεατή, στην τραγωδία ο θεατής εί-
ναι απλός παρατηρητής? Συμμετέχει ο θεατής?

ΡΕΤΣΟΣ. Τώρα περνάμε στους ρυθμούς. Οι ρυθμοί είναι κατασκευή των ποιητών γι αυτό το λό-
γο. Να πάρουν μαζί τους τον θεατή. Εδώ, μπορούμε να μιλήσουμε για πολιτισμούς. Στον δικό μας
πολιτισμό δεν υπάρχει αυτό τώρα. Υπάρχουν ρυθμοί για την απελπισία, τον μετεωρισμό, το χάος,
την οργή, την έκρηξη, τον ενθουσιασμό, την καρτερία, υπάρχουν συγκεκριμένοι ρυθμοί που σε
πάνε κάπου η σχέση του ποιητή με το κοινό είναι πολύ παράξενη. Ο χορός είναι σαν τη ζώνη του
μπάσκετ. Προστατεύει για το τελετουργικό. Προστατεύει τον θεατή από τους ηθοποιούς, και τους
ηθοποιούς από τον θεατή. Μέχρι αυτοί οι δυο να μπουν στη παράσταση, και τότε ανοίγει το θέα-
τρο και γίνεται ένας κύκλος όπως η Επίδαυρος. Αυτό γίνεται με τα επεισόδια.

ΔΑΓΛΑΣ. Υπάρχει κάτι αντίστοιχο της αρχαίας τραγωδίας σήμερα?

ΡΕΤΣΟΣ. Πουθενά. Όσες προσπάθειες έγιναν, ακόμα και των Ιαπώνων, έχουν μια επιθετικότη-
τα προς το κοινό. Η αρχαία τραγωδία είχε μια ανθρωπιά. Στην τραγωδία δεν υπάρχουν θάνατοι
επι σκηνής γιατί είναι μια πνευματική διαδικασία.

ΡΕΤΣΟΣ. Από τον ποιητή και τον θεό. Θα σου πω δυο λέξεις γιατί είσαι λογοτέχνης και θα κατα-
λάβεις. Όταν αρχίζει η Ηλέκτρα, λέει δυο λέξεις. ΦΑΩΣ ΑΓΝΟΝ. αι δες με αυτές τις δυο λέξεις που
μπορούμε να πάμε παρήχηση του ''φάως'' δεν σου έρχεται στο χάος? Το αγνόν είναι αντίφαση
του φάως. Το αγνόν έχει το γ και το ν που είναι ένρινα, το φάως είναι το χάος, το πρόσωπο που
μιλάει βρίσκεται ανάμεσα σε δυο Ο ποιητής είχε άλλες πέντε λέξεις τουλάχιστον, αλλά χρησιμο-
ποιεί αυτή που με το αγνόν βγάζει κάτι αρρωστημένο.

ΔΑΓΛΑΣ. Ας μιλήσουμε για τη μετάφραση.

ΡΕΤΣΟΣ. Οι μεταφράσεις είναι πολύ κοντά στη δημοτική ποίηση. Ξεκίνησε από τους μεγαλοα-
στούς της εποχής. Η τραγωδία είναι υπέρβαση. Ξεκινάει από τον Όμηρο. Από το φάως αγνόν
βγαίνει ένας χαρακτήρας. Κάτι ανισόρροπο. Η μετάφραση είναι στα όρια του ανέφικτου γιατί
υπήρχαν τα φωνήεντα και τα σύμφωνα διαφορετικά, όπως και κάθε χαρακτήρας τα χρησιμο-
ποιεί διαφορετικά. Η Κλυταιμνήστρα έχει διπλά και τριπλά σύμφωνα που έχει μόνο ο αντρικός
ρόλος. Αυτό σημαίνει σφιχτή σιαγόνα. Από τον Αισχύλο είναι όλα δουλεμένα. Αν πας σ έναν
οδοντίατρο μπορείς να βγάλεις τη στοματική κοιλότητα κάθε ήρωα από τη φωνητική, και στη
συνέχεια ένας ειδικός θα βρει το φύλο.
ΔΑΓΛΑΣ. Παράλληλα η τραγωδία πατάει σε συγκεκριμένα μέτρα. Έχουν διασωθεί και τα ξέ-
ρουμε.

ΡΕΤΣΟΣ. Τα μέτρα τα ξέρουμε. Αυτό που δεν ξέρουμε είναι η αναπνοή Το τελευταίο μεγάλο
κεφάλαιο είναι αυτό. Ήταν άλλος πολιτισμός, άλλη αναπνοή. Όταν δούλευα τα χορικά μου
έλεγαν, μοιάζουν Γιαπωνέζικα, το αναπνευστικό το επέβαλε το μετρό κι έμοιαζαν έτσι, γιατί
αυτοί οι λαοί έχουν διατηρήσει την αρχαϊκή αναπνοή. Ο ποιητής δεν το ξέρει αυτό? Στους αρ-