Page 40 - STAV broj 218

POLITIKA

Druga strana Drugog svjetskog rata

NJEMAČKI VOJNICI

U ANTIFAŠISTIČKOM

POKRETU U SARAJEVU

Dvadeset sedmog februara 1945. godine uhapšeno je oko 260
njemačkih oficira i vojnika. Nakon provedene istrage, svi su odvedeni
na groblje “Lav”. Uhapšeni su morali gledati strijeljanje svojih
jedanaest drugova. Ostali su trebali biti poslani u logor u Njemačku

Piše: Senija MILIŠIĆ
U je djelovanje Komunističke partije u redo- u Bosni i Hercegovine, a zatvoreno 1958.
historiografiji i povijesnoj pu-
godine. Približno 1.200 grobova ekshumi-
vima neprijateljske vojske. Osnivanjem voj-
blicistici nastaloj nakon Drugog
nih komiteta u neprijateljskoj vojsci KP je
svjetskog rata mnogo je priloga
rano je i preneseno u groblje “Borak”.
Prvo su u njemu ukopavani pogi-
i prigodnih članaka koji više ili
manje precizno, utvrđeno i provjereno ar- praktično ulazila u sve pore neprijatelja. nuli pripadnici okupacionih snaga, a u
Da se radilo o izuzetno opasnom po-
hivskim materijalima prikazuju razvoj i slu, svjedoči i podatak da su, naprimjer, Prvom svjetskom ratu poginuli austro-
djelovanje narodnooslobodilačkog pokre- simpatizeri NOP-a u domobranstvu NDH ugarski vojnici. Na groblju “Lav” ipak
ta (NOP) u Jugoslaviji u vrijeme Drugog u Zagrebu, njih jedanaest, presudom rat- nisu sahranjivani samo njemački vojnici
svjetskog rata, ustvrdit će Narcisa Len- nog suda zapovjedništva grada Zagreba poginuli u Drugom svjetskom ratu nego
gel-Krizman u svojoj knjizi Borbeni Za- od 14. aprila 1944. godine osuđeni pod i oni njemački vojnici koji su zbog svog
greb (Ljubljana, 1980). optužbom da su sarađivali s NOP-om, antifašističkog djelovanja strijeljani. O
Zaboravljenim junacima antifašistič- od čega pet na smrtnu kaznu. tome svjedoči dokumentacija Zemaljske
ke borbe vratio nas je Emil Vidušić, autor U partizanskoj četi “Ernst Thalmänn”, komisije za BiH za utvrđivanje zločina
povijesti antifašističke borbe u Evropi od koja je bila sastavljena od boraca njemačke okupatora i njihovih pomagača.
1938. do 1945. (Pokreti otpora totalitarnim narodnosti, pored folksdojčera, bilo je i Nada Vilhar, činovnica Ministarstva
režimima, Zagreb, 2015). Ovaj autor ocje- prebjega iz postrojbi Wermachta (u sklopu šuma, rođena u Sloveniji (koja je 1945.
njuje Bosnu i Hercegovinu kao najsuro- 18. slavonske udarne brigade, formirana imala 30 godina), kao privatna činovnica
vije bojište raspale države i najkrvavije sredinom augusta 1943). došla je 1941. godine iz Beograda u Sara-
ratište na Balkanu u Drugom svjetskom jevo. Tu se nešto kasnije upoznala s Ervi-
ratu. Zbog toga pokret otpora u Bosni i MILER KAO VALTER nom Ženjihom, Čehom iz grada Karlovy
Hercegovini nije imao samo obilježja ka- U članku Vladimira Geigera o provo- Vary, koji je 1938. godine tamo zatvaran i
kva je imao u drugim evropskim i jugo- đenju odluke komunističkih vlasti iz 1945. osuđivan zbog protunjemačke špijunaže.
slavenskim državama. godine o uklanjanju grobalja i grobova Kasnije je pušten i otpremljen na front
Naučno proučavanje historijskih zbi- “okupatora” i “narodnih neprijatelja” na- prvo u Rusiju, a poslije je dodijeljen Vra-
vanja u Sarajevu tokom Drugog svjetskog vodi se da su u Sarajevu na groblju “Lav” žijoj diviziji. Po dolasku u Sarajevo, od-
rata, ocjena revolucionarnih i rodoljubivih na Koševu sahranjivani i njemački vojni- mah je stupio u vezu s ilegalnim radni-
snaga u osvjetljavanju događaja i činjenica ci, pripadnici Wermachta i Waffen-SS-a, cima i ušao u petorku koju je vodio neki
otežani su jer nisu ostali dokumenti, zato poginuli tokom Drugog svjetskog rata. Šinderlart (?), ženski krojač iz Sarajeva.
što su organizacije i ljudi radili i borili se u U neposrednom poraću, 1945. godine, U toj petorci bio je i Mirko Bogdan, re-
takvim uvjetima da ih nisu mogli ostaviti. groblje je preimenovano u partizansko zervni podoficr sa službom u Rajlovcu.
Odmazde i represalije nad pripadnicima i groblje, uklonjene su nadgrobne ozna- Ustaše su obojicu odveli u logor, i to ne-
simpatizerima NOP-a bile su strašne. Pri- ke vojnika poginulih na “neprijateljskoj posredno pred oslobođenje.
ređivači i autori priloga u ediciji Sarajevo strani”, a početkom 1960-ih njihovi gro- Ženjih je kasnije u Sarajevu sreo Ri-
u revoluciji, I-IV, (1976–1981), kako se u bovi “ekshumirani” radi “izgradnje” nove harda Milera zvanog Drago, njemačkog
uvodu ističe, vratili su “svoj dug i revolu- ulice (danas Patriotske lige) i zgradā Ar- dezertera koji se dvije i po godine krio u
cionarima i građanstvu”, bez kojih bi sli- hitektonskog i Građevinskog fakulteta. Sarajevu od njemačkih vlasti. On je ranije
ka najrazličitijih elemenata i oblika otpora “Militar Friedhof” vojničko groblje u Njemačkoj kažnjavan zbog komunizma,
bila nepotpuna. Od naročitog značaja bilo otvoreno je tokom austrougarske vladavine čak osuđen na smrt, ali je uspio pobjeći.

40 9/5/2019 STAV