Page 41 - STAV broj 218

Ženjih je u Sarajevu sreo
Riharda Milera zvanog Drago,
njemačkog dezertera koji
se dvije i po godine krio u
Sarajevu od njemačkih vlasti.
Miler je organizirao grupu od
približno dvjesto Nijemaca
koji su za slučaj oslobođenja
dobili plave uniforme s bijelim
trakama oko lijevog rukava.
Na uniformama koje je sašio
Šindler bila je petokraka
zvijezda sa slovima B. F.

vojnicima, to su bili oficiri i podoficiri
Nijemci, te vojnici, prisilno mobilizira-
ni Vojvođani.
Dana 27. februara 1945. godine uhap-
šeno je oko 260 oficira i vojnika. Nakon
provedene istrage, svi su odvedeni na
groblje “Lav”. Uhapšeni su morali gle-
dati strijeljanje svojih jedanaest drugo-
va. Ostali su trebali biti poslani u logor
Miler je sarađivao direktno s partizani- Gertner i Hans Potočnik. Uhapšena je i u Njemačku.
ma u šumi. On je više puta odlazio sam Marija Bogdan. Prilikom saslušanja su- U vezi s otkrivanjem ilegalnih aktiv-
u šumu ostajući ondje po nekoliko dana, očena je s Hamesom, koji ju je nagovorio nosti ove grupe, i Marija je bila uhapšena.
a onda se s dobivenim uputama vraćao da prizna. Puštena je nakon što je prizna- U zatvoru su je tukli, a potom je puštena.
u Sarajevo, gdje mu je bila zadaća orga- la. Kasnije ga je vidjela kao pripadnika Rihard Miler strijeljan je s još deset nje-
nizirati partizanski odred među Nijem- njemačke tajne policije, bio je to špijun mačkih vojnika, Mirko Bogdan je otpre-
cima. Nada Vilhar sarađivala je s njima. koji se uvukao u organizaciju. mljen u logor, a ni supruga mu nije znala
Miler je pozvao Ženjiha na saradnju, ovaj Nijemci su uhapsili i Nadu Vilhar. za njegovu sudbinu.
je pristao, odvojio ga od gore navedene Saslušavana je danima. Istražitelje su Elizabeta Čalić nije uhapšena jer se
petorke i radio samo s Milerom. Miler je zanimala imena saradnika, mjesta skla- uspjela skloniti na vrijeme.
organizirao grupu od približno dvjesto dištenja uniformi, municije. Trajalo je Gestapovci 19. marta 1945. godine
Nijemaca koji su za slučaj oslobođenja to trinaest dana, pri čemu su je šamarali, hapse Paulu Kralj (51 godina, rodom iz
dobili plave uniforme s bijelim trakama udarali pendrekom... Iz zatvora je izašla Ðakova) i njenu kćer Hegvidu (Hedvigu?).
oko lijevog rukava. Na uniformama koje 3. aprila. Saznala je da su tog dana u 15 Kćer su pustili, a Paulu su predali hrvat-
je sašio Šindler bila je petokraka zvijezda sati strijeljani “Ervin Ženjih, ..rbanck (ne- skoj policiji, koja ju je 3. aprila otpremila
sa slovima B.F. čitko), Ludvig Hajlig, Rudolf Petrovšek, za Jasenovac, ali ju je u Brodu spasio sin,
U toj su organizaciji bili još Rudi Martin Šmit, Vili Kicler, ...avišek (nečit- avijatičarski narednik.
Urbanek iz Beča te Rudi Fogler, uglav- ko) i Rudi Fogler i još pet čija imena ne Istim transportom za Jasenovac ot-
nom Austrijanci i nekoliko Čeha. Radili zna”. Zakopani su na vojničkom groblju premljeni su Vatroslav Šindler, njegov
su marljivo, a negdje u Novom Sarajevu u Koševi. Nada je po oslobođenju od ko- sin Franc, Mirko Bogdan, te neki Boris
pripremili su skladište oružja, municije, munističkih vlasti željela dobiti dozvo- iz Sarajeva.
hrane za slučaj dolaska partizana u Sara- lu da o svom trošku uredi grob Ženjiha i Ervin Ženjih, Rihard Miler, Rudolf
jevo. Oni su s falsificiranim potvrdama drugova jer je Ženjih bio njen vjerenik. Urbanek, Hans Potočnik, Vili Fogler, Rudi
nabavljali oružje iz njemačkih magacina, Marija Bogdan, rođena u Subotici Fogler, Ludvig Hajlig, Rudolf Petrovšek,
u čemu im je pomogla Elizabeta Čolić, (1945. imala 35 godina), bila je supruga Vili Kacler, Vili Bakovski, Martin Šmit,
koja je samo u tu svrhu namještena kod Mirka Bogdana, avijatičkog vodnika koji Valentin Gertner, Hans, Stefan – Austri-
Nijemaca. Ona je obično čuvala stražu je 1944. godine premješten iz Zagreba u janci, Nijemci, Česi, Poljaci, pripadnici
dok su ostali iznosili oružje. Sarajevo. Po dolasku u Sarajevo, on je od- njemačkih vojnih postrojbi, te domaći lju-
mah počeo raditi za narodnooslobodilački di Nada Vilhar, Vatroslav i Franc Šindler,
HAPŠENJA, LOGORI, STRIJELJANJE pokret te je stupio u vezu s Vatroslavom Elizabeta Čalić, Mirko i Marija Bogdan,
Kasnije je Miler našao nekog Bernta Šindlerom. Mirko je bio vođa jedne pe- Paula i Hedviga Kralj, Marija Garmaz i
Hamesa, kojeg je poznavao odranije i koji torke. Sarađivao je s Rihardom Milerom drugi potvrdili su svojim antifašističkim
mu je navodno jedanput spasio život. Na iz Wiesbadena, po činu narednik, koji je djelovanjem da antifašizam nije eksklu-
vlastitu želju, i Hames je pristupio orga- u novembru 1944. godine došao u Saraje- zivno pravo komunista. Sjećanjem na
nizaciji. Pred oslobođenje Sarajeva orga- vo, a koji se kretao u civilu. Marija navodi njih vraća se dug ne samo revolucionari-
nizacija je otkrivena i svi gore navedeni, da je Miler bio komunist, kao i Vili Kic- ma i građanstvu nego i svima onima koje
kao i mnogi drugi, pohapšeni su. Neki su ler, Martin Šmit i Ervin Ženjih. Miler je je ideološki usmjeravana historiografija
se uspjeli spasiti, među njima Valentin organizirao antifašiste među njemačkim zaobišla. n

STAV 9/5/2019 41