Page 77 - STAV broj 295

Španski karikaturista i scenarista Fidel Martínez objavio
je strip kojim podsjeća na užase opsade u kojoj je tri i po
godine držana bosanskohercegovačka prijestolnica

Piše: Damir HADŽIĆ

atni inostrani dopisnici tih su domova. Činilo se nevjerovatnim da se
godina slali priče o tome kako takav bijes događa u srcu Evrope dok je
su srpski snajperisti, smješteni u međunarodna zajednica bila nemoćna za-
Rbrdima oko Sarajeva, dolazili po ustaviti te pokolje.”
svoju djecu pred škole nakon iscrpljujućeg Martínez, jedan od najistaknutijih
dana koji su proveli pucanjem na civile u španskih karikaturista svoje generacije,
bosanskoj prijestolnici. Još je okrutnije bilo upotrijebio je pet likova u Sarajevskoj boli
što su se ponekad ti vojnici utrkivali kako kako bi ispričao svakodnevnu složenost te
bi pobijedili u suludoj igri ko je ubio više brutalne opsade. Među tim likovima isti-
djece jer su djeca bila teža meta. Tako je če se mlada Bosanka koja čeka povratak
užas u Sarajevu dosegao omjere neviđene svog partnera s fronta i dječak Amir koji perspektive. Španija je zemlja čijih je
na evropskom tlu od kraja Drugog svjet- djeluje kao pripovjedač. Djevojka otjelov- hiljade vojnika i civila bilo uključeno u
skog rata tokom opsade koja je trajala od ljuje iscrpljujuću borbu za opstanak sta- taj sukob, od plavih kaciga Ujedinjenih
aprila 1992. do decembra 1995. godine. novnika grada opsjednutih potragom za naroda do članova nevladinih organiza-
Prošlo je četvrt stoljeća, ali potreba vodom ili hranom. Amir, pak, predstavlja cija, novinara, diplomata i pisaca. Fidel
za pamćenjem kako se ne bi zaboravilo djetinjstvo čija je nevinost uništena tokom Martínez kaže da je rad na stripu zahtije-
na užase opkoljenog Sarajeva navela je rata, objašnjava Martínez. vao intenzivan rad na dokumentaciji, od
umjetnike koji u sebi nose strast za histo- Crtajući knjigu crno-bijelo, u realistič- pregleda brojnih igranih filmova, doku-
rijskim sjećanjem, poput Fidela Martíne- nom i tmurnom stilu, Fidel Martínez us- mentarnih filmova, novinskih izvještaja,
za iz Seville, da napišu i nacrtaju Sarajevo pijeva prenijeti patnju koju su proživjeli romana, eseja ili poezije.
Pain, knjigu koju je zamislio kao “etičku stanovnici Sarajeva, podvrgnuti stalnom, Među svojim glavnim izvorima nadah-
intervenciju”, kaže Martínez. bjesomučnom granatiranju i bez ikakve nuća Fidel Martínez navodi Cuaderno de
Priznaje da je odražavanje tog tako đa- mogućnosti bijega iz te smrtonosne mi- Sarajevo, bilješke pokojnog Juana Goyti-
volskog i teško razumljivog sukoba, koji šolovke u kojoj su zidovi zgrada oslikani sola, napisane tokom boravka tog čuvenog
je obilježio cijelu generaciju Evropljana, grafitima poput onog Dobrodošli u pakao. španskog intelektualca u opkoljenoj prije-
“bilo poput zabodenog trna”. “Bio sam Uvjeren da bi sav kreativni rad tre- stolnici, i Sarajevo novinara i dramatičara
samo tinejdžer devedesetih”, napominje, bao podrazumijevati etičko opredjeljenje Alfonsa Armade, rad u kojem su njegove
“kad su izbili ratovi u bivšoj Jugoslaviji. i da je potrebno ne razvodnjavati uspo- ratne hronike za novine El País ispreple-
Ali s vremenom sam shvatio odjek tog menu na Sarajevo za nove generacije, cr- tene s njegovim ličnim dnevnikom.
strašnog sukoba koji se dogodio pored tač iz Seville dodaje strip žanrovima koji Armada, trenutno predsjednik špan-
Italije ili Austrije, odnosno blizu naših su bosanskom ratu pristupili iz španske ske sekcije Reportera bez granica, vjeruje da
je agresija na Bosnu i Hercegovinu iteka-
ko povezana sa španskim građanskim ra-
tom, pokrenuta na zemlju slične geogra-
fije i kulture. “Bosnu je također”, kaže,
“iscrpno pokrivala španska štampa koja
je imala mnoge posebne izaslanike. To je
bilo poput zrcala mnogih naših problema
i sukoba”, kaže Armada.
Osim Goytisola, značajna iznimka u
moru ravnodušnih zapadnih intelektu-
alaca bila je američka spisateljica Susan
Sontag, koja je u opkoljenom Sarajevu
1993. godine postavila predstavu Čekajući
Godota Samuela Becketta. Na kraju je vojna
intervencija NATO-a na čelu sa Sjedinje-
nim Državama, koju su zagovarale čak i
osobe poput Sontag, te Dejtonski mirovni
sporazum 1995. godine zaustavili noćnu
moru Sarajlija i Bosanaca i Hercegovaca.
Četvrt stoljeća kasnije, Fidel Martínez
pokušava sa svojim stripom o sarajevskoj
boli na dostojanstven način učiniti da se
ne izbriše sjećanje na te dane barbarstva
u srcu Evrope. n

STAV 29/10/2020 77