Page 48 - STAV broj 412

DRUŠTVO

i podacima, između 206 i 256 Bošnjaka. I Osmanovića, Domazeta, Džaferagića, Če-
njihova su tijela bačena u dvije masovne hića, Mešana i Jabukovaca, Botonjića.
grobnice Lanište. Samo 10. jula 1992. godine ubijeno je
U presudama bivšim policijskim funk- više od 200 Bošnjaka. Napad i izvještaj
cionerima Republike srpske Mići Stani- o izvršenom napadu na Biljane najbolje
šiću i Stojanu Župljaninu, ali i Momčilu su opisani u Naređenju za daljnja dej-
Krajišniku, bivšem predsjedniku Skup- stva komande 17. lpbr. Ključ strogo pov.
štine Republike srpske, stoji da su srp- broj: 03-135 od 9. 7. 1992. godine, koju je
ska vojska i Beli orlovi pretražili krajem potpisao komandant potpukovnik Drago
maja 1992. godine Biljane u potrazi za Samardžija s naznakom „vojna tajna stro-
oružjem, ali da ono – prilikom tog pre- go povjerljivo“ i Službena zabilješka ko-
tresa – nije pronađeno, kao i da je selo mandira Stanica rezervne milicije (SRM)
pretraživano krajem juna iste godine, Sanica od 10. jula 1992. godine, u kojima
objavio je BIRN. se opisuju aktivnosti u akciji čišćenja u
U nekoliko haških dokumenata, na rejonima D. Biljani, Domazeti, Botonji-
kojima se zasnivaju neke od pet presuda ći, Jabukovac, Brkići. Snage, sredstva i
Međunarodnog krivičnog suda za bivšu obim ove akcije u kojima su učestvovale
Jugoslaviju (MKSJ), a koje je analizirao tri čete Saničkog bataljona, civilna i voj-
BIRN, navedeno je da su jedinice 17. lake na policija i druge formacije u okviru 17.
pješadijske brigade VRS-a iz Ključa, kao lpbr. ukazuje da su unaprijed planirana
i pripadnici Stanice milicije iz Sanice, ubijanja Bošnjaka Biljana.
učestvovali u “blokadi, pretresu i čišće- Posmrtni ostaci 188 ubijenih civila
nju terena u Biljanima”, dok preživjeli iz pronađeni su u rejonu Laništa u jami La-
ovog mjesta pričaju da su okosnicu čini- nište, dubokoj više od 20 metara. Najmla-
le 17. brigada iz Ključa, Sanački bataljon đa žrtva bila je Amila Džaferagić, četve-
i njegova Treća četa, te rezervni i civilni romjesečna beba koja je iz jame Lanište
Ekshumacija iz masovne sastav policije iz Sanice. ekshumirana zajedno s majkom. Uz Ami-
grobnice Lanište
Prema “naređenju za dalja dejstva” lu, tokom ekshumacije pronađena je dje-
od 9. jula 1992, koje je potpisao Drago čija duda. Prilikom obdukcije posmrtnih
Samardžija, Drugom bataljonu 17. lake ostataka utvrđeno je da je Amila ubijena
pješadijske brigade, ojačanim izviđačkim pucanjem u glavu. Nakon izvršenja ovog
vodom, odjeljenjem Vojne policije i vodom strašnog zločina u Biljanima naređeno je
milicije dat je zadatak da izvrši blokadu, prikrivanje zločina na način da su žrtve
pretres i čišćenje terena u rejonima Donji bacane u masovne grobnice. Posmrtni
Biljani, Domazeti, Botonjići, Jabukovac, ostaci bacani su u prirodnu jamu koja je
Osmanovići i Brkići. nakon toga potpuno zatrpana. Prikuplja-
Mjesna zajednica Biljani nalazi se nje tijela ubijenih Bošnjaka počelo je već
sjeverozapadno od Ključa na putu Ključ u poslijepodnevnim satima. Uz pomoć ba-
– Sanica i udaljena je 14 kilometara od gera vojnici tzv. VRS su tijela sakupljali i
centra grada. U njenom su sastavu zaseo- tovarili u kamione.
ci Domazeti, Mešani, Ćehići, Džaferagići, Pripadnici 17. lpbr. Ključ i policijske
Osmanovići, Brkići, Jabukovac, Polje, Ba- snage sve stanovništvo iz naselja Biljani
opština Ključ. Istovremeno je na zgradi lagića Brdo i Botonjići. Zločin u Biljani- nasilno su istjerali iz svojih kuća, opljač-
općine promijenjen natpis, zastava i dru- ma nad 256 bošnjačkih civila počinili su kana im je sva imovina. Sve kuće su spalje-
ga obilježja. Od 16. januara 1992. godine pripadnici srpske vojske i policije 1992. ne, opljačkane ili devastirane. Uništene su
počinje blokada i ograničavanje kretanja godine, a najveći broj ubijen je 10. jula sve džamije. Veliki broj muškaraca je ne-
u Ključu. U okolini grada na svim važni- 1992. godine. zakonito lišen slobode i zatvaran u logore.
jim položajima i pravcima pripadnici 6. Pripreme za napad na Biljane vrše-
sanske brigade zauzimaju položaje i tako ne su na osnovu naređenja komandanta EKSHUMACIJA NA LANIŠTU
se Ključ našao u okruženju. 17. lpbr. Ključ strogo pov. 03-135 od 9. 7. Na prostoru općine Ključ do sada je
1992. godine, a zadatak za napad dobio je ekshumirano deset masovnih grobnica, a
ČIŠĆENJE TERENA Sanički bataljon, rezervni i aktivni poli- posmrtni ostaci ubijenih pronađeni su i u
Ono što je bilo namijenjeno Bošnja- cajci Odjeljenja policije iz Sanice, kojima masovnim grobnicama na području dru-
cima i Hrvatima Ključa i mjesta oko tog je bio komandir Milan Tomić, i pripadni- gih općina. Ubijeni Ključani bacani su
grada urađeno je po scenariju kakav je cima Odjeljenja vojne policije. u jame duboke desetine metara. Najveća
proveden u brojnim drugim dijelovima Grupa muškaraca koja je autobusima masovna grobnica je Lanište I, u kojoj je
Bosne i Hercegovine. Zatvaranje, pretre- odvezena iz Biljana dovedena je na lo- nađeno 188 posmrtnih ostataka ubijenih
si, otpuštanja s posla, pljačka, potraga za kalitet Lanište, gdje su ubijeni. Dokaz o Bošnjaka. Iz 13 masovnih grobnica eks-
naoružanjem, zabrana izlaska iz kuća bili ubistvima na ovom lokalitetu su tragovi humirano je 406 nestalih osoba iz općine
su samo uvod u masovna ubistva, logore, (ostaci puščanih zrna) na okolnom drve- Ključ. Najveći broj ubijenih pronađen je
protjerivanja i masovne grobnice, Ključ i ću uz jamu u koju su nakon toga bače- i ekshumiran iz masovnih grobnica-jama
sva mjesta oko njega, poput Sanice, Prho- ni. Do sada su na lokalitetima masovnih dubokih više desetina metara. Ukupan
va ili Velagića, krvavo su etnički očišćena, grobnica Lanište I, Crvena zemlja I i II, broj identifikovanih iz masovnih grob-
ali najveći zločin počinjen je u Biljanima, te grobnici Biljani ekshumirani posmrtni nica jeste 390, rezultati su istraživanja
selu u kojem je ubijeno, ovisno o izvorima ostaci Bošnjaka iz Donjih Biljana, Brkića, Instituta za istraživanje zločina protiv

48 27/1/2023 STAV