Page 8 - STAV broj 273

Bošnjaka okupljenih oko JMO oslikavala atentata u Marseilleu i pogibije Aleksan- rata sanira otvoreno hrvatsko pitanje i
je poznata izborna parola: “Šućur Allahu, dra Karađorđevića 1934. godine, došlo je ojača jugoslavenska država. Sporazumom
svi smo za Spahu”, koja se odnosila na do određenog popuštanja stega režima i Cvetković-Maček formirana je autonomna
predsjednika stranke Mehmeda Spahu, oživljavanja političke aktivnosti. Preostali Banovina Hrvatska, kojoj su dodijeljeni
najznačajniju bošnjačku političku figu- kadrovski i politički kapital JMO uložen i znatni dijelovi bosanskohercegovačke
ru svog vremena. je 1935. godine u projekt nove političke teritorije. Ovo je izazvalo burne reakcije
Nakon zavođenja šestojanuarske dik- organizacije, Jugoslavenske radikalne za- i stvaranje pokreta za autonomiju Bosne i
tature 1929. godine, raspuštena je skup- jednice, u koju je ušla i Slovenska ljudska Hercegovine, koji je okupio, osim politič-
ština, suspendiran ustav i zabranjen rad stranka Antona Korošca, a čiju je treću i ki najznačajnijeg dijela JMO-ovskog krila
političkih stranaka. Započelo je nameta- dominantnu sastavnicu činio dio Radi- JRZ-a, na čelu sa Spahinim nasljednikom
nje ideologije integralnog jugoslavenstva, kalne stranke na čelu s Milanom Stojadi- Džaferom Kulenovićem, i brojne njihove
koja nije dopuštala rad političkim stran- novićem. Kurs djelovanja JRZ-a je 1939. neistomišljenike i političke protivnike,
kama koje su imale “vjerski, plemenski godine znatno promijenjen političkom uz masovnu podršku predstavnika svih
ili regionalni karakter”. To je bio i kraj eliminacijom Stojadinovića i dovođenjem društvenih slojeva Bošnjaka. Pokret nije
djelatnosti JMO kao samostalne političke na čelo stranke i vlade Dragiše Cvetko- imao učinka u pogledu konstitucionalne
organizacije, mada su svi relevantni fak- vića, a nakon toga i iznenadnom smrću pozicije Bosne i Hercegovine, ali je sama
tori i dalje morali računati na njen neu- Mehmeda Spahe. Osnovna ideja promje- ideja autonomije imala utjecaja na drža-
manjeni potencijal i utjecaj njenih vode- ne bila je da se srpskohrvatskim spora- nje najvećeg dijela preostale bošnjačke
ćih ličnosti na bošnjački narod. Nakon zumom u predvečerje Drugog svjetskog građanske političke i intelektualne eli-
te tokom okupacije. Ovaj utjecaj ostao
je na nivou prihvatanja ideje i ličnog an-
gažmana pojedinih članova, aktivista i
uglednika iz redova bivše JMO i drugih
manjih stranaka koje su do rata okuplja-
le Bošnjake i nije imao nikakvu zvaničnu
stranačku i institucionalnu legitimaciju.
Jednako tome, i učešće Džafera Kuleno-
vića i nekolicine drugih političara u or-
ganima vlasti kvislinške NDH bila je per-
sonalna participacija, bez predstavničke
legitimacije JMO-a i naroda koji je činio
njenu izbornu bazu. Takvu stranačku le-
gitimaciju nisu imali ni Nurija Pozderac
i drugi bivši članovi JMO-a angažirani
unutar antifašističkih vijeća i drugih or-
gana komunistima predvođenog NOP-a.

RASPAD JEDNOPARTIJSKOG SISTEMA
Nakon rata, rad JMO-a nije obnavljan
ni u formi kratkotrajnih građanskih poli-
tičkih provizorija u okvirima Narodnog
fronta. Kada je komunistička vlast ko-
načno učvršćena, svako drugo političko
djelovanje i organiziranje bilo je potpuno
zabranjeno i kažnjavano. Stranka je bila
nepovratno ugašena, ali ne i ideja političke
organizacije koja će okupljati Bošnjake u
borbi za ostvarivanje njihovih nacional-
nih, kulturnih i vjerskih prava.
Rušenje Berlinskog zida u novembru
1989. godine najavilo je kraj hladnoratov-
ske podjele Evrope i početak propasti ko-
munističke ideologije i na njoj uspostav-
ljenih režima. U Jugoslaviji su se i prije
toga, već tokom krize koja je značajno
eskalirala u drugoj polovini osamdesetih
godina, pojavili određeni nagovještaji
političke pluralizacije društva. Do nje je
u formalno-pravnom smislu moglo doći
tek nakon što je već sasvim izvjesna glo-
balna propast ideologije našla svoj izraz
i u raspadu Saveza komunista Jugoslavije
na njegovom 14. kongresu u januaru 1990.
godine. Ubrzo nakon toga, u jugoslaven-
skim republikama i pokrajinama počele

8 28/5/2020 STAV