Page 79 - STAV broj 346

će sjećanje na epskog junaka uvijek biti živo. Karlo se daje u potjeru za “Saracenima”,
Međutim, početkom devetnaestog stoljeća nije pa se vraća na mjesto Rolandove pogibije da
postojao nijedan potpun tekst koji bi svojom obave sahranu. Utom mu dolazi vijest da se
kvalitetom i poetskom snagom bio vrijedan bliži silna vojska emira Baliganta, glavnog
toga da postane zlatni standard. Znalo se da vladara muslimana. Karlo ubija emira i do
on mora biti u obliku i duhu onoga što se nogu potuče njegovu vojsku, zauzima Sara-
zove chansons de geste, “pjesma o herojskim gosu i zarobljava kraljicu Bramimonde. Vraća
djelima”, kao što se znalo za razne aluzije i se kući da presudi izdajniku Ganelonu. Pre-
reference o Rolandu, Oliveru i Karlu Veli- nosi tužne vijesti Rolandovoj zaručnici, Oli-
kom. Chansons de geste se izvodila pjevajući, verovoj sestri, koja umire od tuge. Na sudu
uz laganu muzičku pratnju. Bio je poznat se Ganelonu prisutni dijele u dva kampa, oni
jedan takav nastup člana pratnje Williama koji podržavaju njegovo oslobađanje i oni
od Normandije i upravo je taj trag upućivao koji smatraju da mora ispaštati zbog svoje
na pretragu engleskih arhiva. izdaje. Dolazi do sudskog dvoboja između Francisque Xavier Michel
Stoga, kada je Francisque Michel svrnuo dvojice vitezova u kojoj pobjedu odnosi onaj
pažnju na neugledni manuskript Digby 23, koji smatra da je Ganelon izdajnik. Ganelo- grad Pamplonu, kako buntovni Baskijci
koji je sadržavao samo jednu pjesmu, jed- novi ljudi su povješani, a on sam raščetveren. ne bi imali uporište protiv njegove vla-
nu chansons de geste bez naslova u kojoj se Kraljica Bramimonde biva krštena. Karlo- sti. No, dok se njegova vojska provlačila
pjevalo o legendarnoj pogibiji Rolandovoj, va borba za dobro kršćanskog svijeta se na- kroz visove Pirineja, Baskijci su na prela-
znao je da je pronašao sveti gral francuskog stavlja, jer mu anđeo Gabrijel donosi vijest zu Roncensvalles iznenada napali zaštit-
epskog svijeta. Dvije godine kasnije objavio da mora pomoći stanovitom kralju Vivienu, nicu, pobivši sve do posljednjeg čovjeka.
je pod naslovom Le Chanson de Roland ou kojeg su napali pagani. Među njima je bio i Roland, komandant
de Roncevaux i tako je Roland iz vremena bretonske marke.
križarskih ratova uskrsnuo u vrijeme na- OD BASKIJACA DO SARACENA Tako su u imaginariju ratničko-viteš-
cionalnog “buđenja” kako bi Francuze (po I u ovako šturom pregledu jasna je jed- ko-minstrelske kulture na debeloj podlozi
dekretu nadležnog popečateljstva) ponovo na stvar. Glavni neprijatelji Karla Velikog i križarske ideologije Baskijci postali Sarace-
poučio kako da budu Francuzi. Sacre bleu! svih kršćana u Pjesmi o Rolandu jesu “paga- ni, muslimani. No, to nisu srednjovjekovni
ni” Saraceni, odnosno muslimani, odnosno španski muslimani ni imenom ni praksom,
PAGANI ČUDNIH IMENA muslimani onakvi kakvim ih je nastojala već samo groteskna figura Neprijatelja koji
Radnja Pjesme o Rolandu, onako kako prikazati feudalno-crkvena elita u jeku Pr- služi kao podloga za isticanje vlastitih, tj.
je sačuvana u oksfordskom manuskriptu, vog križarskog rata. Ima jasnih naznaka da kršćanskih ideala i viteške kulture.
datiranom na prelazu između jedanaestog je ovu redakciju Pjesme o Rolandu napisao/ Kako je jedan historičar zapisao, da Pje-
i dvanaestog stoljeća, počinje uvodnom zapisao svećenik ili monah. U istinskom ma- sma o Rolandu nije postojala u postrevolucij-
strofom o sedmogodišnjem vojevanju Kar- niru srednjovjekovne epike, antagonisti mu- skoj Francuskoj, oni bi je morali izmisliti,
la Velikog u Španiji. Od svih gradova opire slimani krajnje demonizirani (ta riječ dobija jer postojala je tolika potreba za nacionalnim
mu se još samo Saragosa, čiji “kralj” Marsile na značenju ako znamo da su pred križarske epom. Pet godina prije nego je Francisque
kuje plan kako bi iznudio mir od franačkog ratove kršćani Evrope uobičavali bojiti cr- Michel otkrio rukopis Rolanda, Francuska
osvajača. O njegovoj se ponudi raspravlja u teže i prikaze muslimana plavom, odnosno je okupirala Alžir, gdje su među domaćim
kampu kralja Karla, koju njegov nećak Ro- zelenom bojom, što je bila “đavolska boja”). stanovništvom živjeli i potomci Andaluža-
land gorljivo odbija i zalaže se za nastavak Oni su sve što kršćani nisu. Kršćani su mo- na, onih ljutih pagana protiv kojih se na-
ratovanja protiv “pagana”. S druge strane je noteisti, a muslimani se mole, između osta- novo otkriveni nacionalni heroj Francuza
Rolandov očuh i suparnik Gonalon, koji je log, Apolonu. Oni su prevrtljivi i kukavični, tako zdušno borio. Stoga, u posmatranju
sklon da prihvati mir od oslabljenog nepri- dolaze iz zemlje “gdje sunce ne sija i žito ne pjesničke tradicije o Rolandu, koja je pri-
jatelja. Vijeće prihvata ponudu mira i šalje raste”. Kršćani se moraju boriti protiv njih, sutna i u drugim evropskim književnosti-
Gonalona kao glasnika. Na putu on sklapa jer “pagani su u krivu, a kršćani su u pravu”, ma, historičar književnosti mora imati dvo-
dogovor s “paganskim glasnikom” Blanca- kako kaže Roland. Dakle, to je sve u skla- jak pristup. Tu epsku tradiciju prije svega
drinom da se riješe Rolanda tako što će se on du s onim što bismo i očekivali od jednog mora izučavati u kontekstu srednjeg vijeka,
pobrinuti da njegov posinak bude na zaleđu djela nastalog prije više od hiljadu godina. minstrelskog izvođenja šansona pred ratni-
Karlove vojske, čuvajući zalihe i zaštitnicu, Očekivali bismo i da je osnova djela ute- cima, ali i monaških redakcija putem kojih
a da mu “pagani” prirede zasjedu. meljena na istinitom historijskom događa- su nam ostali sačuvani tragovi ove, u osno-
Do bitke dolazi u klancu Roncesvallesa, ju, i to je upravo tako. Godine 778. Karlo vi, usmene književnosti. Zatim, nikako ne
gdje “pagani” pobiju čitavu zaštitnicu Kar- Veliki je, na poziv Sulejmana el-Arabija, možemo zanemariti kontekst “nacionalnih
love vojske, do posljednjeg čovjeka. Gine i upravnika Barcelone, stupio s vojskom na buđenja” koja su stvarala romantičarsku po-
Rolandov najbolji prijatelj Oliver, koji ga je špansko tlo. Sulejman je Karla pozvao u po- trebu za nacionalnim epovima i herojima,
pred sami početak bitke upozorio da puhne moć protiv emira Abdurrahmana, posljed- sedimentirajući na naslage srednjovjekov-
u rog kako bi prizvao ostatak vojske u ispo- njeg sirijskog i prvog andaluskog Emevije, nih predrasuda i one nama toliko poznate
moć, ali ovaj vitez je to odbio iz časti i srama. koji je čvrste ruke osiguravao svoju vlast nacionalističke. Ispod svega toga, najzad,
Tek kada su svi njegovi ratnici poginuli, Ro- u novoj domovini. Zauzvrat je Sulejman nalazi se jedna lijepa pjesma koju mogu
land se oglašava rogom, u dramatičnoj sceni franačkom kralju obećao predati nekoliko uživati čak i današnji evropski “sljedbenici
u kojoj umire ne od neprijateljske ruke već gradova. Karlo je ratovao nekoliko mjeseci Mahometa”, ali možda ne bez blage, ne bez
od – puknuća vene uslijed naprezanja pri- u španskim krajevima, neuspješno opsje- spasonosne sjenke ironije, koju pruže tako
likom puhanja u rog. Na nebesa ga uzdiže dajući Saragosu, kada mu je stigla vijest o svakojaka predziđa (i podziđa) kršćanstva.
sami anđeo Gabrijel, a u međuvremenu kralj saksonskoj pobuni. Digao je opsadu, uzeo (Ili smo mi takve estete da su sva ta raz-
Karlo stiže s ostatkom vojske, ali neprijatelj Sulejmana kao taoca i krenuo s vojskom matranja daleko ispod našeg dostojanstva,
se prije toga već bio povukao. na sjever. Usput je razorio glavni baskijski e, mon frére?) n

STAV 22/10/2021 79