Page 74 - BROJ 52/GODINA II/SARAJEVO 3.3.2016.

KULTURA

Ako to nije Mimar Sinan, ko je onda Safavida 1514. godine. U dvorskim do- Adžema iz 1523. godine. Prema stilskim
arhitekt Gazi Husrev-begove džamije? kumentima pojavljuje se pod imenom odrednicama, u njegov stvaralački opus
Arhitektu bez ikakve sumnje treba traži- Mimar Adžem Esir Ali, nekada samo pridružuju mu se i druga ostvarenja, po-
ti u sultanskoj arhitektonskoj radionici, Mimar Ali. Dodaci ličnom imenu Ali put Gazi Husrev-begovog kompleksa u
jer kompleksnost objekta odaje pečat ma- jesu Adžem i Esir, gdje Adžem znači da Sarajevu (džamija, hanikah, medresa).
estra s iskustvom. Složeni tlocrt džamije, je stranac, odnosno Perzijanac, a Esir da Kada se uzme u obzir historijski kon-
s kupolom i polukupolom iznad molitve- je zarobljenik. tekst, ličnost Gazi Husrev-bega, zavidne
nog prostora, tetimama i kupolama iznad Hussein Arslan u knjizi XVI yüzyıl- arhitektonske odlike Gazi Husrev-be-
njih, zorno svjedoči prisustvo sultanskog da Osmanlı Yönetim, Nüfus, Iskan, Göç ve gove džamije, jedino ime koje se nazire
arhitekte. Niti jedna džamija u Bosni i Sürgün (Menadžment, stanovništvo, sta- iza ovog projekta – u čemu su saglasni
Hercegovini nema ovakav tlocrt. Arhi- novanje, migracija i egzil u osmanskom svi historičari arhitekture – jeste ime
tektonski stil džamije odgovara ranocari- društvu 16. stoljeća) objelodanio je, iz- Mimar Adžem Esir Alija. Ovaj velikan
gradskom stilu, onom koji je prethodio među ostalog, i dokument iz osmanske preminuo je 1539. godine.
klasičnom osmanskom razdoblju pred- arhive koji baca više svjetla na ličnost
vođenom Mimarom Sinanom. Na mje- Mimar Alija. Dokument je datiran iz- MIMAR FERHAD, ARHITEKT
stu prvog arhitekte sultanskog ateljea od među 23. marta i 12. aprila 1515. godi- ALI-PAŠINE DŽAMIJE
1525. do 1538. godine, odnosno do ime- ne, a sadrži listu perzijskih zarobljeni- Prema Nedžadu Kurti, “vrhunski
novanja Mimara Sinana, tu poziciju zau- ka iz Tabriza. U ovom dokumentu ime umjetnički nivo klasičnog stila dosegnut
zimao je Adžem Esir Ali. Svojom slavom, Mimar Alija navodi se kao “Ustadların je na objektu Alipašine džamije, jedne od
Mimar Sinan zasjenio je svog prethodni- naziri Hoca Pir Ali (Predvodnik majsto- najljepših, a zasigurno najbolje proporci-
ka, znamenitog osmanskog arhitektu. ra Hodža Pir Ali)”. Titula pod kojom je oniranih džamija” u Bosni i Hercegovini.
Posljednjih nekoliko decenija nasto- zaveden Mimar Ali – Predvodnik maj- Kurtina fasciniranost ovom džamijom
jalo se objelodaniti lik i djelo ovog sul- stora Hodža Pir – govori da je u Safa- ogleda se i u njegovoj tvrdnji da bi ona,
tanskog arhitekte, o čijem se djelovanju vidskoj državi bio visoko cijenjen. Od zahvaljujući proporciji, ali i drugim nje-
ranije nije mnogo znalo. Pod imenom objekata za koje se zasigurno zna da su nim odlikama, mogla stajati na munari.
Adžem Esir Ali krije se Perzijanac Alad- njegovo djelo ubrajaju se dvije džamije u Iz posljednjeg distiha tariha (epitafa),
din Ali-beg bin Abd al-Kerim, kojeg je Istanbulu, odnosno džamija sultana Se- koji se nalazi iznad ulaza u džamiju, ra-
sultan Selim zarobio u bitkama protiv lima I iz 1522. godine i džamija Mimara zumljivo je da je džamija sagrađena 968.
hidžretske godine, odnosno 1560/61.
godine po gregorijanskom kalendaru.
Ali-pašina džamija
Odnos masa, elevacija i jasnoća arhitek-
tonskog jezika jednoprostorne džamije
otkrivaju iskusnog arhitektu. Svojim ga-
baritima Ali-pašina džamija zaostaje za
Gazi Husrev-begovom, ali svjedoči da se
veliki umjetnici prepoznaju i na manjim
objektima. Džamija je jednostavne struk-
ture, to je kubus s poluloptom na kojoj
je upotrebom zlatnog reza jednostavnost
dovedena do perfekcije.
Prije nekoliko je godina Gülru Neci-
poğlu, profesorica islamske umjetnosti
na Harvardu, u svojoj knjizi The Age of
Sinan: Architectural Culture in the Ottoman
Empire (Vrijeme Sinana: Arhitektonska
kultura u Osmanskom carstvu) iznije-
la izuzetan podatak vezan za Ali-pašinu
džamiju u Sarajevu. Pozivajući se na
osmanske dokumente, objelodanila je da
je arhitekt sultanskog ateljea Mimar Fer-
had bio angažiran tokom ljeta 1559. godi-
ne na gradnji džamije. Očigledno je da je
arhitekt Ali-pašine džamije Mimar Fer-
had savremenik Mimara Sinana, odno-
sno da je radio u njegovom ateljeu. Osim
ovog podatka, u knjizi Necipoğlu donosi
broj angažiranih radnika i iznos njihovih
dnevnica. Tako su tokom četiri mjeseca
1559. godine, osim Mimara Ferhada, na
gradnji učestvovali zidari i pomoćni rad-
nici, gdje je broj zidara varirao od jeda-
naest do četrdeset sedam, a broj radnika
od tri do dvadeset četiri. Dokument na-
vodi da je dnevnica Mimara Ferhada bila
dvanaest aspera dnevno, glavnih zidara

74 3/3/2016 STAV