Page 42 - STAV broj 312

DRUŠTVO

Medžlis Islamske zajednice Jajce i Institut
za islamsku tradiciju Bošnjaka Sarajevo,
u kojoj nalazimo brojne detalje o životu
mještana Jezera.
“Obim njihovog poslovanja je zavidan, što
ukazuje da je jajačko područje imalo razvije-
nu privredu u razvijenom srednjem vijeku.
Osim Jezera i Jajca, kao trgovište spominje
se i Vinac. U notarskim zapisima zadarskog
arhiva zabilježeni su i lokalni trgovci iz Jaj-
ca, Jezera i Vinca koji su dolazili u sjever-
nodalmatinske gradove radi nabavke i pro-
daje roba što dodatno dokazuje razvijenost
lokalne privrede i značaj spomenutih mjesta pao tek 1519. godine, kada su ga Osmanli-
kao važnih trgovišta. Za vrijeme Osmanlija je zaposjele da s te pozicije vode operacije
Jezero je nazivano Džol Hisar (Göl Hisarr). protiv Jajca. Međutim, padom Jajca i Jezero
Osmanskom izgradnjom Jeni Jajca (Novog je izgubilo svoju stratešku važnost te se od
Jajca), koje je kasnije prozvano Varcar-Va- 1519. godine više ne spominje. U vremenu
kufom, a u trećoj deceniji 20. stoljeća Mrko- koje je uslijedilo na otoku Plive Osmanlije
njić-Gradom, Jezero je kao kasaba izgubilo grade drugi grad koji se u tursko-osman-
sav značaj i vremenom se pretvaralo u selo. skim dokumentima naziva Göl (tur. jeze-
Ipak, njegova ljepota privlačila je visoki bo- ro) Hisarr (tur. grad). Ovim imenom grad
sanski begovat iz današnje srednje i zapad- se spominje 1660. godine. Ova je varošica,
ne Bosne koji je u njemu stoljećima držao prema Vjekoslavu Klajiću, do 1878. godine
objekte za stanovanje (čardake, ljetnikovce). imala 80 kuća te 600 stanovnika muslimana.
Mnogi begovi iz značajnijih bosanskih Imala je dvije drvene džamije te 12 dućana.
porodica današnje srednje i zapadne Bosne Prema Truhelki, 1904. godine općina Jezero
imali su na jezerskoj Adi svoja ljetna odma- je imala oko 700 stanovnika, većinom mu-
rališta, te je na taj način Džol Hisar postao slimana, jednu muslimansku mušku školu
svojevremena turistička destinacija bosan- (mekteb), dvije džamije, pravoslavni paro-
skog begovata. Dakle, nije slučajno što je sul- hijalni ured i pilanu.
tan Bajezid III u Jezeru izgradio džamiju.” Džemat Jezero smješten je na takozva-
U knjizi stoji i sljedeće: “Uspostavom nom putu AVNOJ-a, desetak kilometara od
osmanske vladavine na području Šipova, od Načelnica Opštine Jajca prema Bihaću. Ovom džematu pripa-
nekadašnje župe Pliva formirane su četiri Snežana Ružičić daju sela Čerkazovići, Ljoljići, Stupna, Đu-
zasebne nahije: Jajce, Jezero, Janj i Sokol. mezlije i Žaovine. Džemat broji 90 doma-
Janj i Sokol su pripadali području Šipova. Jajačke banovine do 1528. godine, što je bio ćinstava. Prvu džamiju u džematu sagradio
Prema popisu iz 1550. godine, vidljiv je važan faktor za prelazak na islam jer duž je sultan Bajezid II u periodu između 1481.
prelazak na islam jednog vlaškog kneza u osjetljivih i opasnih granica širenje isla- i 1512. godine. Džamija je obnovljena i sve-
nahiji Janj. Prema popisu iz 1574. godine, ma nije nikada posebno forsirano. U taj čano otvorena 1969. godine, a 1992. godine
naselja Sokol i Janj se spominju kao varo- kraj na opustjele posjede sve više se počelo do temelja je porušena. Nakon Agresije,
ši s pretežnim kršćanskim stanovništvom. naseljavati stočarsko vlaško stanovništvo džamija je obnovljena i svečano otvorena
Situacija se znatno mijenja u 17. stoljeću porijeklom iz Crne Gore, Hercegovine i 2007. godine. Osim džamije, džematu pri-
tako što susjedno naselje Jezero stječe status Srbije, što je ostavilo trajne posljedice za padaju imamska kuća, gasulhana, velika
kasabe, tj. naselja s pretežnim musliman- demografiju tog kraja.” musala, seoska mezarja u Čerkazovićima,
skim stanovništvom, uz posjedovanje dža- Prema istraživanjima Ćire Truhelke, grad Ljoljićima, Stupnoj, Đumezlijama i Žaovi-
mije, džemata, mahale, pazarnog dana i u Jezero je nekada bio važno strateško mjesto. nama. U džamijskoj avliji izgrađeno je i še-
kome se petkom obavljao džuma-namaz. Na Prema historijskim izvorima, on je, također, hidsko spomen-obilježje. U knjizi Stotinu i
širenje islama na području Šipova znatno poput Jajca, dugo uspijevao da se odupre jedna priča Jezeranka Hata Zgonić ispričala
je utjecala činjenica vezana za postojanje navali Osmanlija, te je pod osmansku vlast je zanimljiv detalj.

42 26/2/2021 STAV