Page 58 - STAV 332-333

POLITIKA

Šta su temelji iranske vojne moći

IRANSKI NUKLEARNI

PROGRAM ZAPOČELI

SU AMERIKANCI,

NASTAVLJEN JE UZ

POMOĆ RUSIJE I KINE

Prisustvo i asistencija Sjeverne Koreje, Pakistana, ali i Kine u Perzijskom
zaljevu veoma je notorna činjenica, pri čemu je ona samo odraz

stvarne multipolarnosti svijeta u kojem danas živimo i koji, kako to
definira R. T. Erdoğan, prevazilazi pet stalnih članica Vijeća sigurnosti
UN-a. Unatoč permanentnim sankcijama Sjedinjenih Američkih
Država, iranski nuklearni program nastavlja da funkcionira upravo
na bazi uspješnog prakticiranja modusa “neprijatelj mog neprijatelja
je moj prijatelj”. Čak i ukoliko još uvijek nema potpuno usavršenu
sposobnost nuklearnog udara, bitnost geostrateškog položaja Irana

uvjetovat će darežljivost saveznika do te mjere da bi se preventivno
nuklearne bojeve glave istočnoazijskog porijekla mogle montirati na
iranske rakete. Svijet, bio multipolaran ili ne, ulazi u fazu hladnog
rata koji nikada nije ni završio već je samo imao predah u periodu
američkog hegemonizma i multipolarizma koji je sada stvar prošlosti.

Piše: Dean DŽEBIĆ 1960. godine za teheranski univerzitet na- dvadeset nuklearnih reaktora širom Ira-
bavljen reaktor manje snage (5 HW), a cilj na, a epohalnu materijalnu dobit od ovih
nabavke bio je ponukan razvojem moguć- planova stekli bi upravo biroi, konzorciji
edesetih godina prošloga stoljeća, nosti iranske eksperimentalne upotrebe i razni holdinzi multinacionalnih kompa-
u jeku hladnoratovske krize, Sje- nuklearne energije nominalno u civilnom nija smještenih u Evropi. Naime, izgrad-
dinjene Američke Države pomo- sektoru . S tim u vezi, za rad reaktora ne- nju svih nuklearnih postrojenja i centara
Pgle su Iranu u nabavci, pripremi, ophodni obogaćeni uranij nabavljen je od šah je namjeravao prepustiti francuskim i
ali i funkcionalnoj uspostavi nuklearnog strane SAD-a 1967. godine, a kao garant njemačkim kompanijama, te je kao plod te
reaktora i istraživačkog centra za nukle- mirotvornih intencija razvoja nuklearne saradnje Iran 1974. godine potpisao spora-
arnu tehnologiju. S aspekta trenutnih energije u Iranu, potpisan je i Sporazum zum s njemačkom kompanijom “Kraftwerk
geopolitičkih silnica, teško je anticipira- o nuklearnoj neproliferaciji 1968. godine. Union” (danas “Siemens”) o izgradnji pr-
ti veći geopolitički kopernikanski obrat S obzirom na to da je Pahlavi vrlo vog iranskog nuklearnog reaktora “Bus-
u bilateralnim, multilateralnim i uopće brzo anticipirao mogućnosti eksploata- hehr”. S obzirom na to da još uvijek nije
međunarodnim odnosima. Valja ponoviti cije nuklearne energije, pri čemu je imao imao autonomiju u pribavljanju resursa,
da je začeće iranskog nuklearnog progra- i stabilnu platformu oličenu u blagoslo- Iran je obogaćeni uranij kupovao ulažući
ma započeto upravo uz asistenciju proa- vu lidera zemalja Zapadne Evrope, ali i u francuski konzorcij “Eurodif”. Jedno-
merički orijentiranog šaha Mohammeda SAD-a, godine 1974. formira se Agencija stavno, Evropljanima je tada “upala kašika
Reze Pahlavija i saradnju s tadašnjom Ei- za nuklearnu energiju Irana. Uopće, se- u med”, pri čemu su gradili reaktore za sa-
senhowerovom administracijom u okviru damdesete godine obilježene su megalo- veznika koji nominalno nije imao intenci-
programa “Atom za mir”. U tom je pravcu manskim planovima o izgradnji više od je da stvara vojni nuklearni program, dok

58 16/7/2021 STAV