Page 37 - STAV broj 291

Demonstracije Armena u SSSR-u
se rasplamsa. Prije četiri godine vodio se Turkmenistana jedan je manje o kojem zamrznute sukobe, posebno u regiji Na-
takozvani četverodnevni rat u kojem je mora ovisiti od Rusije. Tri naftovoda i gorno-Karabah. Većina glavnih naftovoda
poginulo 350 ljudi. Prošlog ljeta poginu- plinovoda koji zaobilaze Rusiju i Iran i i gasovoda koji prolaze kroz Ganja Gap
lo je 20 ljudi na državnoj granici između prolaze kroz Ganja Gap širok 60 kilome- nalaze se u blizini linija fronta u sukobu
Armenije i Azerbejdžana, u regiji Tavush, tara jesu cjevovod Baku – Tbilisi – Cey- oko Nagorno-Karabaha. Moskva zna da
oko 400 kilometara od Nagorno-Karabaha. han, koji prolazi od Azerbejdžana preko bi svako veće izbijanje nasilja ugrozilo
Gruzije i Turske, zatim cjevovod Baku – održivost ovih cjevovoda, a s obzirom na
GEOSTRATEŠKA VAŽNOST Supsa, koji naftu prenosi iz Kaspijskog ruski utjecaj na Armeniju, ne treba puno
Azerbejdžan je u ekonomskom i geo- mora u Crno more, i cjevovod Južni Kav- da se isprovociraju nove borbe. Armen-
strateškom smislu izuzetno važna zemlja. kaz, koji vodi od Azerbejdžana do Turske, ska ekonomija i sigurnosni aparat i dalje
Jedina koja graniči s Rusijom i Iranom. a koji Južnim plinskim koridorom treba su pod nadzorom Rusije.
Kako pojašnjavaju stručnjaci, postoje tri isporučivati plin Italiji i ostatku Evrope. Baku, glavni grad Azerbejdžana na ju-
načina trgovine i transporta energena- Nisu samo naftovodi i gasovodi ti koji gozapadnoj obali Kaspijskog mora, poznat
ta kopnom između Azije i Evrope: kroz povezuju Evropu sa srcem Azije. Optički je po svojoj nafti već 3.000 godina. Tu su
Iran, kroz Rusiju i kroz Azerbejdžan. kablovi koji povezuju Zapadnu Evropu s prvi tragači i trgovci tim energentom iz
Jedan put, dakle, za trgovinu vrijednu kaspijskom regijom također prolaze kroz inostranstva dolazili već krajem 1890-ih
stotine milijardi dolara vodi kroz drža- Ganja Gap. Druga po dužini evropska au- godina 19. stoljeća. Nafta i plin na poluo-
vu Azerbejdžan na Kaspijskom moru. tocesta E60, koja povezuje Brest u Fran- toku Abşeron, na čijoj se južnoj strani na-
Kako je Armenija okupirala gotovo pe- cuskoj na atlantskoj obali s Irkeštamom lazi Baku, poznata je i zbog zoroastrijskog
tinu azerbejdžanskog teritorija, preostala u Kirgistanu na kineskoj granici, prola- hrama vatre koji je sagrađen prije najma-
je samo uska tačka široka 60 kilometara zi kroz grad Ganja, kao i željeznička veza nje 2.500 godina nad izvorištem plina u
za trgovinu, nazvana Ganja Gap, po dru- istok – zapad na Južnom Kavkazu, pruga mjestu Surakhany. U trinaestom stoljeću
gom po veličini azerbejdžanskom gradu. Baku – Tbilisi – Kars. Marko Polo primijetio je kako deve u Ba-
Rusija ima iskustva u korištenju ener- Rusija će učiniti sve što može da oteža kuu odvoze ulje u vrećama koje će se ko-
gije kao oruđa za agresiju, a svaki barel Zapadu upotrebu Ganja Gapa. Jedan od ristiti u uljnim lampama. “Ovo ulje nije
nafte i kubni metar plina koji Evropa može načina na koji Rusija vrši utjecaj na Juž- dobro koristiti s hranom”, primijetio je,
kupiti od Azerbejdžana, Kazahstana ili nom Kavkazu jeste kroz razne takozvane “ali dobro je za sagorijevanje, a koristi se
i za mazanje deva koje imaju šugu.” Ulje
se doista uglavnom koristilo za loženje,
sve do razvoja rafiniranja u 1880-ima.
Upotrebljavalo se i kao tekućina za bal-
zamiranje, kao lak i kao lijek za infekcije
prsnog koša i glavobolje.
U ranim danima proizvodnja je bila
primitivna i skupa; svi su bunari iskopa-
ni ručno do maksimalne dubine od pede-
set metara, dalje nije moglo jer su plinovi
omamljivali i ubijali kopače. Ulje su na
površinu izvlačili konji koji su vukli re-
menice, a deve su ga, kao što je primije-
tio Marko Polo, odvozile u vrećama ili na
kolicima s ogromnim kotačima promjera.
Nafta se uglavnom koristila, nerafinira-
na, za osvjetljenje ili podmazivanje. Plin
u Azerbejdžanu gori hiljadama godina.
Zahvaljujući njima, Azerbejdžan je danas
razvijena i bogata zemlja. Zemlja koja pro-
Crni januar izvodi milion barela dnevno. n

STAV 1/10/2020 37