Page 21 - STAV broj 299

Beogradu, na čijoj Likovnoj akademiji se djelo nije vizija, već zapis. Nije prikaz, i koje su nam odredile sudbinu tokom
školovao, u čijim galerijama je ponajviše već svjedočenje. Nije interpretacija, već posljednje decenije. Moguća su, već je
izlagao, gdje je stekao afirmaciju i prizna- dokument. Ono ne podstiče buntovno rečeno, uglavnom dva načina angažova-
nja, odakle se otisnuo u svijet umjetno- podsjećanje, već odražava težinu gorkog nog pristupa u likovnim umjetnostima:
sti. Tu je postigao istinsku popularnost, pamćenja... Najjači utisak koji posjetilac eksplicitnopolitički i metaforički, koji
ponajprije kao grafičar. Njegov “Čamac ove izložbe mora da ponese sa sobom ne se takođe može pojaviti kao istoznačan
na obali” bio je jedan od najpoznatijih, odnosi se na prošlost, već se, zloslutno, ili istovrijedan protest. U Tikvešinom
najčešće reprodukovanih, nagrađivanih i tiče budućnosti. Iako to ne kaže otvore- slučaju očigledno da se radi o direktnom
rado traženih grafičkih listova u zlatnom no, Tikveša podstiče slutnju da balkan- govoru, ali koji je istovremeno na neobi-
vijeku grafike Beogradskog kruga, od šez- ska tragedija nije završena. Svojim stva- čan način ostao dosljedan njegovim ra-
desetih do osamdesetih godina minulog ralačkim gestom, ovaj umjetnik kao da nijim likovnim i grafičkim shvatanjima.
stoljeća. Tikveša je plijenio izraženom, aludira na fatalnu, iracionalnu, tamnu Naime, ovi plastički prizori koncipirani
poetskom osjećajnošću, s nijansom sjet- neminovnost koja, po nama neznanom, su na poznatim postupcima grafičkih
no nostalgične kontemplacije, vezane za nemilostivom zakonu, i dalje prijeti... tehnika, na crno-bijeloj likovnosti, ali
prostor i vrijeme, ali ne kao “sad i ovdje”, Đorđe Kadijević, Težina gorkog pam- sada s upotrebom već jednom štampa-
već kao “nekad i negdje”. Neposredna ćenja, 2004. nih novinskih članaka. Dvije forme se
stvarnost kao da je mimoilazila Tikvešu, redovno u njima vide ili naziru: elipsa i
ili je on, kao umjetnik, zaobilazio njene Upisana sadržina ne da se previdjeti. krst, a oni nas ponovo vraćaju na odnos
“objektivne” slike. Tako je bilo sve do Njena je materija crpljena u “trenucima erosa i tanatosa, na neizvjesnu borbu ži-
nesretnog “događanja istorije” devede- očajanja i dokolice” iz velike mašineri- vota i smrti, na neprozirnosti koje nam
setih. Potresen ulogom prinudnog svje- je rata koju je ovih posljednjih godina je donijela svakodnevnica i koje nam do-
doka zbivanja u toj crnoj deceniji, koja predstavljala štampa. Ogromni kolaži, nosi budućnost. Elipsa je u ikonografiji
se podudarila s vremenom njegove pune dimenzija 180×160, s pretežno crnom, istorije umjetnika simbol jajeta, začet-
životne i umjetničke zrelosti, Tikveša je korotnom podlogom, nastali su strplji- ka života, dakle, principa erosa, dok je
iz osnove izmijenio umjetnički kredo. vim slaganjem riječi, likova i prizora u krst obilježio čitavu dvomilenijumsku
Surova stvarnost koju je preživljavao čijem je znaku proticala ova “istorija be- civilizaciju koja je utemeljena na pat-
trgnula ga je iz njegove melanholične ščašća”. Njeni su grubi tragovi zatrli ne nji, žrtvama, smrti, riječju, na tanato-
meditacije. Tokom devedesetih nasta- samo pređašnji Tikvešin likovni svijet su. Ovi slikarski dnevnici, dokumenta,
la su djela koja su predstavljala jednog no i cjelokupni materijalni i duhovni svi- optužnice Halila Tikveše očigledno da
novog, nepoznatog Tikvešu. U njemu jet iz kojeg je potekao. Paradizo vječnog žele da direktno djeluju na savjest svih
kao da se promijenilo sve, razumijeva- leta i meditativnu osamu koju ne reme- – i onih koji se na njima nalaze i onih
nje odnosa umjetnosti i života i način ti ni prisustvo mediteranski raskošnih koji ih manje-više nevino ili nevješto
upotrebe likovnog jezika. Njegovi novi žena, što se “osmjehuju kao da se smrt posmatraju.
radovi jedva da su se mogli prepoznati ne tiče njihovog mesa”, nepovratno su Jovan Despotović, Umetnost i angažo-
na tadašnjim ULUS-ovim izložbama. zbrisali prizori kontinentalnog, gotskog vanost devedesetih, 1998.
Bili su to kolaži, načinjeni na “dadai- varvarstva, životni elan zamijenjen je
stički” način, čiji su fragmenti, uzima- elan mortalom, a likovi “učenika Hege- Fina je i u isti mah razorna ironija
ni iz dnevne štampe, ukomponovani u sijeve škole”, ti “nagovarači na smrt” i koju autor mjestimično stvara neupad-
transparentne cjeline, jasno aludirali na egzekutori, njihove riječi i njihova djela ljivom montažom novinskih slova, riječi
umjetnički irelevantne, ali životno ak- stoje sad pred nama i svi bismo na njih i naslova. To je značenje koje se dobija
tuelne događaje i na ličnosti njihovih morali da gledamo s nelagodnošću pa- “čitanjem” ovoga “dnevnika” – onda kada
protagonista. Iako ti događaji polako sivnih svjedoka i sa strahom onih koji ga pokušavate osvojiti izbliza, analitički.
tonu u istoriju, oni i danas prožimaju će možda još dugo živjeti u njihovom Sasvim drugu dimenziju uočavate obu-
Tikvešinu stvaralačku svijest. O tome okruženju, prisiljeni da s njima dije- hvaćajući Tikvešine kolaže jednim po-
svjedoči njegova julska izložba u beo- le plodove njihovog razbojništva. Po- gledom s distance, onako kako se gleda
gradskoj ULUS-ovoj galeriji. Tikveša gotovu svi oni među nama što se diče klasična slika. Tada elementi od kojih su
je razvio jezičku strukturu izraza svo- pripadnošću “hrišćanskoj civilizaciji”, ove plohe sastavljene postaju tek tekstu-
jih doživljaja onoga vremena. Uz kola- u čiji je simbol križ / krst nimalo meta- ra “slike” kojom se oblikuju kompozici-
že, pojavili su se asamblaži i instalacije. forično upisan sav trošni materijal ovog ja, ritam grafičkih masa, forme. Osnov-
Ti eksponati građeni su od autentičnog svjedočenja. na forma, značenjski lajtmotiv cijeloga
materijala, od realnih predmeta uzetih Mirjana Miočinović, Isečci iz dnevni- opusa, jest križ u raznim varijacijama,
s mjesta tragičnih događaja... Tikveša je, ka jednog štampomana, 1997. onaj križ krst o čijemu ironijskom “ci-
kao zreo stvaralac, shvatio besmislenost vilizacijskom” značenju u ovom kontek-
ilustrativnog prikazivanja apokaliptičnih Ovi isječci iz štampe (izložba se i stu lucidno govori Mirjana Miočinović u
prizora minulog balkanskog rata, koji zvala Isečci iz dnevnika jednog štampo- popratnom eseju o Tikvešinoj beograd-
je, s jednakom strahotom, pogodio oba mana) kolažirani su na takav način da skoj izložbi. (...) To, doista, može samo
njegova zavičaja, ljudski i umjetnički. stvaraju, osim evidentnog estetičkog velik umjetnik i, nije nevažno reći, dobar
On je, otud, našao rešenje u jednom li- prizora, i poznati dnevnički izgled s li- čovjek: unići otvorenih očiju u mračno
kovnom izrazu koji bi se mogao nazva- terarnim sadržajem koji karakteriše je- srce demonske stvarnosti, poduzeti tu
ti simbolično-dokumentarnim. Bilo bi dan silovit antiratni protest. Na ovom mitsku avanturu ne imajući nikakvu si-
banalno okvalifikovati njegovu temati- spisku (sačinjenom poput jedne galerije gurnu garanciju o ishodu, a izaći s čistom
ku stereotipom antiratnog angažmana. nevjerovatnih likova) pobrojane su lič- ljepotom na rukama – za to je sposoban
Tikveša je prožet odveć dubokim osjeća- nosti koje su manje-više neposredno, na potpun umjetnik – čovjek.
njem rezignacije da bi mogao da se izra- različite načine povezane sa zbivanji- Ivan Lovrenović, Tikvešina likovna
žava kao angažovani umjetnik. Njegovo ma koja su obilježila sadašnje vrijeme sirat-ćuprija, 2009. n

STAV 26/11/2020 21