Page 48 - STAV broj 396

DRUŠTVO

Jezički savjeti dr. sc. Alena Kalajdžije (VII dio)
MA TO TI JE ČISTA

PAPAZJAHNIJA

Dr. sc. Alen Kalajdžija naučni je saradnik Instituta za
jezik Univerziteta u Sarajevu, u kojem je obavljao i
funkciju direktora u dva mandata. Njegova područja
zanimanja jesu lingvistika i historija jezika. Do sada je
ukupno objavio 72 rada, uključujući izvorne naučne
članke, stručne radove i prikaze, a istovremeno je
učestvovao na 54 domaće i međunarodne naučne
i stručne konferencije, simpozija i okrugla stola,
od čega su 25 učestvovanja od izbora u zvanje
višeg naučnog saradnika. Učestvovao je na više
od 60 stručnih tribina i promocija izdanja iz oblasti
bosnistike. Urednik je više od 20 izdanja Instituta za
jezik, od čega je u 14 izdanja bilo od izbora u zvanje
višeg naučnog saradnika, te je bio recenzent niza
različitih naučnih i stručnih djela iz oblasti bosnistike.

BABO BAHNU IZNEBUHA BIRATI PAPAZJAHNIJU,
PO BOSANSKI
Bosanski jezik i njegovi govori, kao što je poznato, prepoznatljiv je
po tome što ili čuva etimološko h odnosno po tome što je h analoš-
ki pozicionirano. Tako je sličan slučaj i s jednim glagolom koji ostali “Ma to ti je čista papazjanija”, čuh nekidan izraz. I
srednjojužnoslavenski jezici normiraju bez tog tzv. analoškog h u me- zapara mi “uo”! Riječ papazjanija navodi se u broj-
dijalnoj poziciji: banuti, dok bosanska norma propisuje: bahnuti. Ovaj nim rječnicima, i to uglavnom u ekspliciranom obli-
glagol, prema podacima koje daju neki rječnici s etimološkim objaš- ku. No, šta kaže etimologija? Riječ je o složenici
njenjima, potječe od turskog glagola basmak, što znači upravo ono porijeklom iz turskog jezika, od čega je prvi element
što i u bosanskom – pojaviti se iznenada. Korijen je riječi bas-, na koji preuzet iz grčkog: papas i riječi yahni. Riječ papas
se dodaju bosanski sufiksi tvoreći paradigmatske glagolske oblike. odnosno papaz označava popa, odakle je i u bo-
Tako, na korijen bas- dodaje se infiks -nu- te gramatički nastavak. Za- sanski ušla po tačno određenim fonetskim pravili-
nimljivo, upravo ovaj infiks služi za tvorbu trenutno svršenog značenja, ma, a riječ yahni, koja je u turski ušla iz perzijskog,
tako da upotpunjuje leksičko značenje turskog korijena. Tu se također dala je u bosanskom oblik jahnija, koji je morfološ-
vidi da postoji svojevrsna zakonomjernost u kojoj se element s- mora ki prilagođen našem jeziku, a koji označava varivo,
povinovati određenim promjenama u dodiru s infiksom, ali na način odnosno kuhano jelo od crvenog, najčešće bravljeg
da ili ispada, što je slučaj s hrv., srp. i cg. jezikom, ili biva zamijenjen mesa, s povrćem, najčešće lukom i peršunom. U
sa h u bosanskom, što je opet svojevrsna organska analoška zako- doslovnom značenju, dakle, papazjahnija je popo-
nomjernost pa se od *basnuti formira bahnuti. Na drugoj strani, ako vo varivo, popova kuhanija, kuhanje. No, ono što je
se dodaje sufiksalni element -a- na korijen, formira se glagolska os- tzv. prvo značenje u savremenom jeziku, pomjereno
nova *basati, koja, međutim, u bosanskom jeziku ne stoji samostalno, je i primarno značenje danas podrazumijeva kalam-
kao što je to potvrđeno u hrvatskoj leksikografiji, već obavezno dolazi bur, mješavinu, zbrku bez reda, karišik, tako da izraz
u kombinaciji s nekim prefiksima, npr. na- ili za-, odakle se dobijaju papazjahnija prvo znači zbrka, a nije sigurno postoji
oblici nabasati, što znači naići na koga nenadano, neočekivano, i za- li uopće naziv jela, ne uključujući tu, naravno, sam
basati, što znači zaći, naći se nenadano, neočekivano u neki prostor izraz jahnija, što je nešto drugo. Bosanski normativi
u doslovnom ili prenesenom smislu. Postoji i slučaj upotrebe korije- uglavnom navode oba oblika, i papazjaniju i papa-
na bas u kombinaciji s prijedlogom na i u svojevrsnom žargonskom zjahniju, iako Škaljić navodi i papazjahija. Imajući u
jeziku, npr. Ma momak joj je baš nabas, što bi trebalo značiti da je vidu navedeno, najbolje bi bilo, na prvome mjestu,
momak neočekivano dobar, lijep, zgodan. Kako god, bosanski je bah- birati papazjahniju, po bosanski, a ostali oblici, kako
nuti, s razvijenom tvorbenom analogijom, ma šta drugi o tome mislili. vrijeme nanese. Samo da preživi papazjahnija!

48 7/10/2022 STAV