Page 85 - STAV broj 322-323

značaja, budući da se iz iste iščitavaju po-
daci o paleookolišu, paleoklimi te sadrža-
ju, distribuciji i migracijama životinjskih
vrsta u pradavnoj geološkoj prošlosti na
prostorima Srednje Europe. Temeljem do-
sadašnjeg iskustva i literaturnih podataka,
pretpostavljamo da se radi o fosilnoj građi
prikupljenoj na aktivnom ugljenokopu Gra-
čanica kod Bugojna u Bosni i Hercegovi-
ni. Izvršena je preliminarna determinacije
građe, njeno signiranje, popisivanje i paki-
ranje, te je ista transportirana i pohranjena
u nove čuvaonice Hrvatskoga prirodoslov-
nog muzeja u Zagrebu. Slijedi poduzimanje
nužnih stručno-preparatorskih zahvata u
okviru provedbe preventivne zaštite građe
s ciljem sprečavanja njenog daljnjeg propa-
danja. Što se tiče statusa izuzete građe, vje-
rujemo da će se ta problematika rješavati na
razini resornih ministarstava dviju država,
a ta pitanja nisu u našoj (kustoskoj) nadlež-
nosti“, kazao nam je Japundžić.

POTRAGA ZA FOSILIMA
Da li će ovi izuzetno vrijedni fosilni
nalazi biti vraćeni u Bosnu i Hercegovinu,
zavisi od toga koliko će se za to zalagati Mi- potpredsjednica Federacije Bosne i Herce- Sistemsko istraživanje, pišu u naučnom
nistarstvo civilnih poslova Bosne i Hercego- govine Melika Mahmutbegović, koja je od izvještaju stručnjaci iz beogradskog muze-
vine, a kako im treba cijeli dan da podignu Ministarstva sigurnosti Bosne i Hercego- ja i Utrecht univerziteta, započeli su 2004.
telefonsku slušalicu, teško da će ikada biti vine zatražila da poduzme sve aktivnosti u godine prvo u rudniku Ugljevik, a nakon
vraćeni. Jedini zvaničnik koji je reagirao svojoj moći „s ciljem zaštite i vraćanja ove toga, istraživanje su proširili na rudnike
na pokušaj krijumčarenja bosanskoherce- fosilne građe iz perioda miocena“. Banovići, Kreka i Gračanica. Marković i
govačkog blaga, jer ovo zasigurno jeste naše Fosili, kako tvrde u Hrvatskom priro- ostali pišu da su fragmenti sisara otkriveni
blago u kulturnom i naučnom smislu, jeste doslovnom muzeju, potječu iz Gračanice sasvim slučajno 1993. godine, i to u uglju
kod Bugojna, tačnije s aktivnog uglje- koji je dopremljen Prirodnjačkom muzeju
nokopa Rudnika uglja Gračanica, koji Beograd. Pregledom dokumentacije i na-
je u sastavu koncerna „Elektroprivrede rudžbenica utvrđeno je da je ugalj stigao
Bosne i Hercegovine“. Mještani naselja iz Ugljevika. Istina, ostaci dugih kostiju
oko ovog ugljenokopa u izjavi za Večernji velikih sisara pronađeni su i ranije u bo-
list ustvrdili su da svi znaju za potragu za sanskohercegovačkim ugljenokopima, što
fosilima – i zaposleni u rudniku i uprava. su naučnici opisivali još od 1925. godine.
Za neke fosile pronalazači dobiju do 1.500 Istraživači iz Natural History Muse-
maraka, što je sića u odnosu na to koliko um of Vienna i University of Vienna pro-
se zaradi kada se fosili prodaju vani, tada teklih nekoliko godina aktivno istražuju
su cijene iznad 10.000 eura pa do nekoli- ugljenokop Gračanica. Samo na Springeru,
ko stotina hiljada, zavisi od toga koliko relevantnoj naučnoj bazi podataka, objav-
je vrijedno otkriće. ljeno je desetak naučnih radova o fosilima
Fosilnu građu u aktivnim ugljenoko- pronađenim u Gračanici. Osim fosilnih
pima u Bosni i Hercegovini istraživali su ostataka iz Gračanice, koje već posjeduje
stručnjaci iz Prirodoslovnog muzeja Beo- Prirodnjački muzej u Beču, naučnici neri-
grad i Utrecht univerziteta. Oni sami nisu jetko koriste i fosile kupljene od lokalnih
na terenu pronašli mnogo fosilnih ostata- kolekcionara, što se jasno i navodi u nauč-
ka, najveći dio fosila velikih sisara zapravo nom radu koji potpisuju Alexandros Xa-
su slučajni pronalasci, mnogi od njih nisu fis, Juha Saarinen, Katharina Bastl, Doris
prikupljeni na način koji podrazumijeva nagel i Fridgeir Grimsson. Oni su, između
naučni pristup, niti su čuvani u odgova- ostalog, istraživali prehrambene navike si-
rajućim uvjetima, a nisu ni klasifikovani i sara čiji su fosili pronađeni u Gračanici:
objavljeni u naučnim publikacijama. angustidens, bavaricum, hippoides, ezquerrae,
Za neke fosile pronalazači dobiju do 1.500 maraka, što je
sića u odnosu na to koliko se zaradi kada se fosili prodaju
vani, tada su cijene iznad 10.000 eura pa do nekoliko stotina
hiljada, zavisi od toga koliko je vrijedno otkriće.

STAV 7/5/2021 85