Page 28 - STAV broj 303

POLITIKA

U tom periodu Englezi su odabrali, kulti- i djelovanja, kao i specifičnih oblika po- postoje. Ranije je to demonstrirao Sad-
virali i nametnuli arapske monarhe koje litičkog islama ili islamizma, čiji je glav- dam Hussein invazijom na Kuvajt.
su sami odabrali. Lawrenceu je u tom ni protagonist “Muslimansko bratstvo”. “Arapsko proljeće”, stoga, bilo je i
poslu također pomagala Gertruda Bell, Arapski sekularni republikanski reži- svojevrsna demonstracija da proces sa-
književnica, putopisateljica, kćerka bo- mi, kojim je uglavnom dominirala vojska, moopredjeljenja i izgradnje funkcional-
gatog engleskog industrijalca, koja je bila u Libiji, Egiptu, Iraku i Siriji, također ne države u arapskom svijetu nikada nije
zaljubljena u arapski svijet i odlično, kao u Alžiru, ili policijski režim u Tunisu, a dovršen. Štaviše, država je kidnapirana i
i sam Lawrence, govorila arapski jezik. koji su ustoličeni tokom sedamdesetih uzurpirana od strane vojnih ili porodičnih,
Historičari se slažu da je Gertruda Bell godina prošlog stoljeća, nakon pet deceni- partijskih (Bas partija) klika i korištena je
najzaslužnija za postavljanje za kralja Si- ja trajanja, izgubili su svoju relevantnost kao mehanizam za zadovoljavanje vlasti-
rije Fejsala, kojem je, kasnije, nakon pro- jer nisu uspjeli donijeti blagostanje koje tih interesa vladajućih elita i uskog kruga
tivljenja Francuza, dodijeljena titula kra- su obećavali. Naftno bogatstvo, poseb- njihovih simpatizera, a ne u interesu na-
lja Iraka. S jedne strane, bio je to pokušaj no u Libiji i Iraku, djelimično u Siriji, roda i građana zbog kojih država postoji.
Engleske da osigura lojalne podanike koji iskorišteno je za učvršćivanje na vlasti
će štititi njihove interese i nakon dekolo- autokratskih klika koje su se na vlasti PROTESTI ĆE SE NASTAVITI
nizacije i osamostaljenja arapskih zema- održavale represivnim mjerama. S druge Arapski protesti, stoga, mogu se po-
lja. Istovremeno, Njemačka, u nastojanju strane, moderni sistem nacionalnih drža- smatrati kao kulminacija ranijih, manjih,
da spriječi englesku dominaciju arapskim va, koji je ustoličen prije čitavo stoljeće, povremenih i neefektivnih pobuna koje su
svijetom, pokušala je homogenizirati arap- došao je na udar najradikalnijih ekstre- bile brutalno ugušene. Iako se mogu sma-
ske narode, posebno u Levantu, kako bi mista. Kao rezultat kritika tog sistema trati djelimično učinkovitim ili propalim,
ih potaknula na panislamski pokret za su- pojavljuje se, iako u svom najružnijem zavisno od toga ko ih analizira. U historij-
protstavljanje anglofrancuskim ciljevima obliku, ISIL, koji je pokušao na najbru- skom smislu, ovi antidržavni protesti su
i namjerama. U tom kontekstu, posebno talniji način pokazati kako kolonijalne ipak značajni jer su se dogodili u polovici
je značajna ličnost i dakako uloga Maxa granice koje su iscrtali britanski i fran- zemalja članica “Arapske lige”, koja ima
Oppenheima, tzv. “njemačkog Lawren- cuski kolonijalni činovnici i diplomati, 22 članice. Druga važna karakteristika
cea”, koji je djelovao u ime njemačkih Sykes i Picot, za njih više ne važe i ne tih protesta jeste što su uspjeli objediniti
carskih interesa u arapskom svijetu, ali
je imao tijesnu saradnju s osmanskom
vlašću. Neki mu pripisuju važnu ulogu u
pokretanju panislamskog pokreta u ime
osmanske vlasti, a protiv engleskih kolo-
nijalnih snaga. Njegov uspjeh, pak, bio je
ograničen za razliku od T. E. Lawrencea.
Evropske kolonijalne sile u arapskom
svijetu ostavile su iza sebe duboko podije-
ljena i međusobno suprotstavljena arapska
društva, artificijelne granice nacionalnih
država i trajno nepovjerenje i netrpelji-
vost Arapa jednih prema drugima. Arap-
ske monarhije održavale su bliske odnose
s bivšim kolonijalnim silama koje su im
pomogle da se oslobode osmanske kon-
trole. Nakon 2. svjetskog rata, dolazi do
dekolonizacije, a posljedice hladnog rata
između SAD-a i Sovjetskog Saveza osjetit
će se i u arapskim zemljama. Štaviše, Bli-
ski istok postaje poprište proxy sukoba dva
bloka i geostrateške i geopolitičke borbe
za dominaciju globalnim energetskim re-
sursima i kontrolu trgovinskih koridora.
Arapske monarhije u Egiptu, Libi-
ji i Iraku padaju pod naletom modernih
ideologija i zamjenjuju ih rivalske revo-
lucionarne grupe socijalističke i naciona-
lističke provenijencije, basisti, naseristi i
socijalisti. Jedan dio monarhija opstaje i
do danas se smatraju bastionima stabil-
nosti u arapskom svijetu, zahvaljujući
relativnom ekonomskom prosperitetu,
savezu s moćnim zapadnim silama i kon-
zervativnom islamu. Upravo su te monar-
hije ostale relativno netaknute utjecajem
i idejama “Arapskog proljeća”, idejama
participacijske demokratije i liberalnih
sloboda i ličnih sloboda savjesti, govora

28 24/12/2020 STAV