Page 53 - STAV broj 206

danas, tj. poziv na oprez kada se razma- vjerskim ili plemenskim obilježjem. Štu-
traju ustavno-pravna rješenja”, zaključuje ro pravljenje ovog zakona, smatra Mula-
Mulaosmanović. osmanović, doprinijelo je njegovom am-
bivalentnom tumačenju – srpske stranke
ŠESTOJANUARSKA DIKTATURA I nisu bile obuhvaćene zabranom i gašenjem
NEPOVOLJAN POLOŽAJ JMO lokalnih odbora, za razliku od JMO-a i
Dok su politički prvaci u Zagrebu raz- HSS-a. Čitav proces gašenja zapravo je po-
matrali mogućnost teritorijalnog uređenja kazao kako je JMO imala veoma lošu stra-
u slučaju da Bosna i Hercegovina ne ostane načku infrastrukturu. Stranačke aktivnosti
jedinstvena, dotle je Milan Srškić u beo- vodile su se po privatnim kancelarijama, bez
gradskoj Politici eksplicitno zagovarao ne- zapisnika i formiranja arhiva, a nerijetko
stanak Bosne i Hercegovine eliminacijom takve lokalne organizacije nisu imale ni
JMO i Mehmeda Spahe. Stanje je kulmi- pečat. No, ono što je najviše pogodilo JMO
niralo time što je kralj Aleksandar odlučio bilo je raspuštanje općinskih odbora, bitne
preuzeti potpunu odgovornost uvođenjem upravne jedinice koju je JMO netom bio
Šestojanuarske diktature. osvojio i na koju su posebno srpski radi-
Donošenjem Zakona o nazivu i podjeli kali bili kivni. To je dovelo do Spahinog
Kraljevine na upravna područja, postavljen zahtijevanja da se ne narušavaju sastavi
je 3. oktobra 1929. godine temelj novoj po- odbora u korist radikala. Međutim, nije
litičkoj ideologiji – integralnom jugosla- bilo sluha za ove njegove apele, što je na-
venstvu. Shodno tome, promijenjeno je i stavilo producirati oponiranje režimu i
ime države u Kraljevina Jugoslavija, s no- diktaturi. Mehmed Spaho bio je označen
vim teritorijalnim uređenjem. Formirano kao opozicija kraljevoj diktaturi. Zbog Mehmed Spaho i
je devet banovina, a Bosna i Hercegovina indicija da spahinovci ne gledaju blagona- Milan Stojadinović
bila je podijeljena dominantno između klono prema onome šta se pod diktaturom
Drinske i Vrbaske banovine (u kojima se događa, navodi Mulaosmanović, nad nji- su predstavljali aktivniji dio naroda, piše
formirala srpska većina), a Savska i Pri- ma je uspostavljen policijski nadzor, koji Mulaosmanović, nisu bili zadovoljni ova-
morska banovina proširile su se na dijelo- je trajao godinama. kvim odnosom Mehmeda Spahe i JMO-a,
ve Bosne i Hercegovine nastanjene hrvat- tako da su direktno tražili rezolutan stav od
skim katoličkim stanovništvom. “Ovakav BAJRAMSKE PUNKTACIJE bošnjačkog političkog vodstva, a posebno
razvoj Bošnjake je stavio u težak položaj, Status quo u odnosima između kralja i se to odnosilo na bošnjačke studente Za-
a Vrbaska banovina, u kojoj su Srbi čini- političkih aktera prekinula je Seljačko-de- grebačkog sveučilišta. Objava Ljubljan-
li većinu, viđena je kao srpsko zapadno mokratska koalicija (SDK) svojim Zagre- skih punktacija dovela je i do promjene
uporište i administrativna jedinica koja bačkim punktacijama iz novembra 1932. kod JMO, koja je očekivala priključenje
će suštinski doprinijeti rastakanju Bo- godine. Temeljni zahtjev ovog dokumenta srpske opozicije Zagrebačkim punktacija-
sne i Hercegovine”, piše Mulaosmanović. bio je obnova parlamentarizma i ukidanje ma, što je trebalo dovesti do širokog fronta
Istovremeno je pokrenut proces im- diktature, a u ostalim pokrajinama slijedili kojemu se Spaho nadao. Krajem ramazana
plementacije Zakona o zabrani rada poli- su SDK i objavljivali vlastite punktacije (januar 1933) u kući Vejsila Bičakčića sa-
tičkih partija, što je u Bosni i Hercegovini (Srbija, Slovenija, Vojvodina, Crna Gora). stavljena je rezolucija, poznata poslije kao
dominantno primjenjivano na bošnjački Slična stvar očekivala se i od bošnjačkih Sarajevske ili Bajramske punktacije jer je
politički faktor, jer je jedna od odredaba prvaka, no oni su stajali neodlučni i rezer- narodu dijeljena za Bajram. Značaj ovih
nalagala zabranu političkih stranaka s virani prema ovim pitanjima. Studenti koji punktacija bio je veliki. Njima je JMO prvi
put tokom diktature objasnila i predstavi-
Nacrt teritorijalnih la vlastito stajalište o političkom stanju, a
zahtjeva u pregovorima s druge strane postavljeni su i zahtjevi o
Cvetković-Maček
položaju Bosne i Hercegovine u sklopu
budućeg državnog preuređenja.
“Ovim dokumentom JMO je ponovila
stajališta koja je imala i prije uvođenja dik-
tature, a vlasti su se tek nakon Sarajevskih
punktacija počele ozbiljnije razračunavati
s opozicijom. Odmah je uslijedilo hapšenje
i sudsko procesuiranje Vladka Mačeka, a
potom i Antona Korošca. Zanimljivo je da
bošnjački prvaci nisu bili strogo kažnje-
ni kao prethodna dvojica. U Sarajevu su
Mehmed Spaho, Halid Hrasnica, Edhem
Bičakčić i Uzeir Hadžihasanović kažnjeni
novčano i određeno im je dvadeset dana
policijskog zatvora. Isti slučaj je bio i sa
Šefkijom Behmenom u Beogradu”, piše
Mulaosmanović.
Punktacije su bile uspješno distribui-
rane među Bošnjacima, a režim je kažnja-
vao posjednike ovog dokumenta. Odnosi

STAV 14/2/2019 53