Page 67 - Hücredeki Mucize

5. BÖLÜM

MUC‹ZE MOLEKÜLLER

PROTE‹NLER

P P roteinsiz bir yaflam mümkün de¤ildir. Çünkü proteinler hem vücudun temel

yap›tafllar›d›r hem de insan yaflam›nda son derece hayati öneme sahip olan
enzim ve hormonlar›n yap›lar›n› olufltururlar. Enzim ve hormonlar vücutta
belirli görevlerde ve reaksiyonlarda uzmanlaflm›fl karmafl›k protein molekül-
leridir. Bunlar vücut içerisindeki koordinasyonun sa¤lanmas›ndan temel ha-
yat fonksiyonlar›n›n sürmesine kadar birçok önemli görevi yürütürler.
Bu bölümde proteinlerin ola¤anüstü yap›lar›n› ve proteinlerden oluflan bu
mekanizmalar›n vücut içinde gerçeklefltirdikleri inan›lmas› zor ifllemleri ince-
leyece¤iz. Her an içimizde bu ifllemlerin milyarlarcas›n›n gerçekleflti¤i düflü-
nülürse, insan vücudunun kavrama s›n›rlar›n›n ötesinde kompleksli¤e sahip
bir sistem oldu¤u daha iyi anlafl›l›r.
Proteinlerin yap›s›nda 20 farkl› cins amino asit yeral›r. Asl›nda do¤adaki
bu yirmi çeflit amino asitin farkl› say›larda ve dizilifllerde s›ralanmas›ndan
sonsuz çeflitlilikte farkl› protein türü meydana gelebilir. Proteinleri bir zincire
benzetirsek, amino asitler bu zincirin halkalar›d›r. Canl› varl›klarda bulunan
protein türlerinin içerdikleri amino asit say›s› 100 ile 3000 aras›nda de¤iflir. Bir
proteini meydana getiren dizilimlerde, amino asitlerden birinin rastgele ç›ka-
r›lmas›, eklenmesi ya da s›ras›n›n de¤ifltirilmesi genelde proteinin tamamen
ifle yaramaz, hatta zararl› hale gelmesine neden olur.
Amino asitlerin yer ve say›lar›n›n yan›s›ra, bu amino asitlerin oluflturdu¤u
proteinin üç boyutlu geometrisi de çok önemlidir. (flekil 5.1) Amino asitler
do¤ru say› ve dizilimde biraraya gelmekle kalmaz, belli noktalarda büküle-
rek, proteinin görevini yerine getirebilmesi için sahip olmas› gereken üç bo-