Page 77 - Doğadaki Mühendislik

‹letiflim ve Hedef Belirleme Sistemleri 75

g›lamas›, iflitme duyusundan m›, yoksa sahip oldu¤u bir gece görüfl sistemin-
den mi kaynaklan›yordu?
‹flte bunun için ikinci bir deney yap›ld›. Ayn› odada bir köfleye bir grup
t›rt›l yere b›rak›ld› ve üzerleri bir gazete sayfas› ile örtüldü. Serbest kalan ya-
rasa, hiç zaman kaybetmeden, yerdeki gazete sayfas›n› kald›rarak t›rt›llar› ye-
di. Bu, yarasan›n yön bulma yetene¤inin görme duyusuyla ilgili olmad›¤›n›
gösteriyordu.
Bilim adamlar› yarasalarla ilgili deneylerine devam ettiler: Yeni deney
uzun bir koridorda gerçeklefltirildi. Bir uca yarasa, di¤er uca ise yem olarak bir
grup kelebek yerlefltirilecekti. Ancak bundan önce koridoru diklemesine kesen,
birbirine paralel duvarlar yap›ld›. Daha sonra da bu duvarlar›n her birine, an-
cak bir yarasan›n geçebilece¤i kadar genifllikte birer delik aç›ld›. Ama delikler
her duvar›n farkl› bir noktas›ndayd›. Yani yarasan›n bu duvarlar› aflmas› için
adeta "slalom" yar›fl› yapan kayakç›lar gibi sürekli manevra yapmas› gereke-
cekti.
Zifiri karanl›k olan koridorun bafl›ndaki yarasan›n serbest b›rak›lmas›yla
birlikte bilim adamlar› gözlemlerine bafllad›. Yarasa ilk duvara yaklaflt›¤›nda
do¤rudan deli¤e do¤ru hareket ederek buradan kolayl›kla geçti. Bundan son-
raki her duvarda ayn› fley gözlemlendi: Yarasa duvara çarpmak bir yana, du-
var yüzeyindeki deli¤i aramaya bile gerek duymad›. Son duvar› da rahatl›kla
geçen yarasa burada yakalad›¤› kelebeklerle karn›n› doyurdu.
Bu durum karfl›s›nda hayranl›klar›n› gizleyemeyen bilim adamlar›, yara-
san›n alg›lamas›ndaki hassasiyeti anlamak için son bir deney daha yapmaya
karar verdiler. Bu kez amaç yarasan›n alg› s›n›rlar›n› daha kesin belirlemekti.
Yine uzun bir tünel haz›rland› ve tünel boyunca 0.6 mm kal›nl›¤›ndaki çelik
teller tavandan yere inecek flekilde da¤›n›k bir tarzda gerildi. Yarasa, deneyi
yapanlar› bir kez daha flafl›rtarak, gerili tellerden hiçbirine tak›lmadan, tek se-
ferde aralar›ndan geçerek yolculu¤unu baflar›yla tamamlad›. Yarasan›n bu
uçuflu, 0.6 mm kal›nl›¤›ndaki telleri bile uzaktan alg›layabildi¤ini gösteriyordu.
Daha sonra yap›lan di¤er araflt›rmalar, yarasalar›n bu inan›lmaz alg›lama yete-
neklerinin, sahip olduklar› bir sonar sistemine ba¤l› oldu¤unu gösterdi. Yara-
salar, etraflar›ndaki cisimleri alg›lamak için, yüksek titreflimli ses dalgalar› ya-
y›yorlard›. ‹nsanlar taraf›ndan duyulamayan bu dalgalar›n yank›lar› yarasa ta-
raf›ndan alg›lan›yor ve böylece hayvan içinde bulundu¤u ortam›n bir tür "ha-
Adnan Oktar