Page 67 - Gizli El Bosna'da

II. DÜNYA SAVAfiI'NIN KANLI M‹RASI 65

turya-Macaristan yönetiminden ç›karken, bir baflka yabanc› yönetimin, S›rp
1
yönetiminin alt›na girdiklerini çok geçmeden anlad›lar". S›rp rejimi, parla-
mentoda da otoriterizmini gösteriyordu. 1929 y›l›nda, S›rplar›n kurmufl oldu-
¤u Radikal Parti'nin milletvekillerinden Puni§a Ra¯i¡ alt›-patlarl› tabancas›n›
çekmifl ve rakip H›rvat Köylü Partisi'nin 5 milletvekilini vurmufltu.
Ayn› Puni§a Ra¯i¡, birkaç y›l sonra, S›rbistan'da mantar gibi ço¤alan
"Çetnik" (˚etnik) derneklerinin lideri oldu. Çetnikler, ayn› tarihlerde Alman-
ya'da iktidar› zorlayan Nazilere baz› yönlerden oldukça benzeyen bir afl›r›-sa¤
hareketin ad›yd›. Fanatik bir S›rp milliyetçili¤i üzerine kurulu, anti-komünist
e¤ilimleri güçlü, monarfliye ba¤l›, flovenist bir kitle hareketiydi. Kelimenin kö-
keni de ilginçti. "Çetnik" sözcü¤ü, Osmanl› yönetimine karfl› ayaklanan S›rp
isyanc›lara Osmanl›lar taraf›ndan verilen "Çete" isminden geliyordu. Çetnikle-
rin kumandanlar›na da, S›rp tarihinden—örne¤in ünlü Kaz›kl› Voyvoda'dan—
esinlenerek "voyvoda" (vojvoda) deniyordu. Çetnikler, II. Dünya Savafl› ile bir-
likte Yugoslavya d›fl›nda da büyük ilgi gören bir grup haline geldiler. Bu ko-
nuya birazdan de¤inece¤iz.
6 Ocak 1929'da Kral Aleksandar ülkedeki rejimin S›rp karakterini daha
da güçlendiren bir karar alarak Anayasa'y› ve parlamentoyu fesh etti. Tüm
partileri kapatt›rd› ve kendi mutlak monarflisini ilan etti. Kraliyet Muhaf›zla-
r›'n›n komutan› olan General Petar Ûivkovi¡'i Baflbakan olarak atad›. Ülkenin
ad›n› da "Yugoslavya" olarak de¤ifltirdi; böylece monarflinin isminde yer alan
H›rvat ve Sloven kimliklerini temizlemifl oluyordu. 1931 y›l›nda siyasi partile-
rin oluflumuna izin veren yeni bir Anayasa haz›rlatt›, ama bu Anayasa, Alek-
sandar'›n gücünü eskisine göre çok daha art›rarak adeta bir diktatörlük olufl-
turuyordu. Ülkedeki S›rp olmayan unsurlar›n ülke yönetiminde en ufak bir
söze sahip olmalar› bile mümkün olmayacakt›.
Bu S›rp olmayan unsurlar›n en önemlisi olan H›rvatlar do¤al olarak için-
de bulunduklar› krall›¤›n bu flekilde bir "S›rp Krall›¤›"na dönüflmesine büyük
tepki gösterdiler. Bu tepkiyi demokratik yollardan ifade edenler, Vladko
Ma¯ek'in önderli¤indeki H›rvat Köylü Partisi'ydi. Tepkinin daha radikal bir
ifadesi, Ante Paveli¡ adl› fanatik bir H›rvat milliyetçisinin önderli¤inde kuru-
lan "Ustafla" (Usta§a) adl› gizli örgüt oldu. Ustaflalar, afl›r› milliyetçi, anti-ko-
münist ve flovendiler. Çetniklerin H›rvat versiyonuydular bir baflka deyiflle.
9 Ekim 1934 günü, Kral Aleksandar, Fransa'ya yapt›¤› resmi bir ziyaret
s›ras›nda Marsilya'da bir suikaste kurban gitti. Suikastç›, ‹ç Makedonya Dev-
rimci Örgütü ad› alt›nda örgütlenen Makedon "komitac›"lar›na ba¤l› bir mili-
tand›. Ancak suikast› organize eden örgüt, Ustafla'yd›. (S›rp hegemonyas›na
karfl› mücadele gibi ortak bir hedef benimseyen H›rvat Ustaflalar ve Makedon
"komitac›lar" aras›nda yak›n iliflkiler vard› o s›ralarda.)