Page 78 - Gizli El Bosna'da

76 'G‹ZL‹ EL' BOSNA'DA

Çetniklerin uygulamaya karar verdikleri "etnik temizlik" program›n›n
en büyük kurbanlar›, Bosnal› Müslümanlar oldular. Bunun birkaç nedeni var-
d›.
Öncelikle, Çetniklerin kurmak istedikleri "Homojen S›rbistan"›n içinde-
ki en önemli "S›rp-olmayan element", Mihailovi¡'in emirlerinden de anlafl›ld›¤›
gibi, Bosnal› Müslümanlar'd›. H›rvatlar›n büyük bölümü, Çetniklerin
ulaflamad›klar› H›rvatistan'da yafl›yorlard›. Oysa Bosna-Hersek, her ne kadar
NDH s›n›rlar› içinde ve Alman-‹talyan iflgali alt›nda olsa da, ciddi bir otorite
bofllu¤u yafl›yordu ve Çetnikler Bosna'n›n özellikle do¤u bölgelerinde kolay-
l›kla askeri operasyonlar düzenleyebiliyorlard›. Bosna'daki Müslüman köyleri
Çetniklerin sald›r›lar›na karfl› savunmas›zd›, bu nedenle de "etnik temizlik"
program›ndan paylar›n› kolayl›kla ald›lar.
Bu "homojenlefltirme" hedefinin yan›nda, Çetnikleri Bosnal› Müslüman-
lara karfl› harekete geçiren baflka nedenler de vard›. Biri, savafl›n bafllar›nda
Ustafla rejimi taraf›ndan sivil S›rplara karfl› gerçeklefltirilen katliamlard›. Çet-
nikler, bu katliamlar›n intikam›n› almak istiyorlard›. Asl›nda Müslümanlar›n
bu katliamlarla bir ilgisi yoktu; Müslüman toplumunun ço¤unlu¤u ve ileri ge-
lenleri, önceden belirtti¤imiz gibi bu katliamlara karfl› tav›r alm›fllard›. Ancak
Çetniklerin gözü bu tür "ayr›nt›"lar› görmek istemiyordu. "Ustafla" öldürmek
istiyorlard› ve karfl›lar›na ç›kan Müslümanlara "Ustafla" damgas› vurmaktan
kaç›nmad›lar.
Üçüncü neden ise, S›rp kültürüne yerleflmifl olan Osmanl› ve ‹slam düfl-
manl›¤›yd›. 19. yüzy›l S›rp milliyetçileri taraf›ndan körüklenen, Petar Petrovi¡
Njego§ taraf›ndan fliirlere dökülen nefret, Çetniklerin ideo-psikolojisinin
önemli bir parças›n› oluflturuyordu.
Tüm bunlardan dolay›, Çetnikler, özellikle 1942 ve 43 y›llar›nda Bosnal›
Müslümanlara karfl› sistemli bir katliam program› yürüttüler. Gerçeklefltirilen
k›y›m, 1990'lardaki kadar kanl›yd›.
Jozo Tomasevich, The Chetniks adl› kitab›nda yaflanan katliam› ayr›nt›l›
biçimde anlat›r. Öncelikle, Çetniklerin kendilerine iki büyük düflman belirle-
diklerini yazmaktad›r. Biri Partizanlar, di¤eri de Bosnal› Müslümanlard›r. Çet-
nik uzman› yazar, "büyük düflman" statüsündeki Müslümanlara uygulanan
"etnik temizlik" operasyonunu S›rp, H›rvat, Alman ve Müslüman kaynaklar›-
na baflvurarak detayl› biçimde aktar›r. Buna göre, "Çetniklerin geleneksel düfl-
man›" olan Bosna-Hersek ve Sancak Müslümanlar›, 1943 y›l›ndan itibaren yo-
¤un Çetnik sald›r›lar›na maruz kalm›fllard›r. Bundan önce, 1941 ve 1942 y›lla-
r›nda Güney Bosna'daki Müslüman flehirlerinin bir k›sm› Çetnikler taraf›ndan
bas›lm›fl ve kaçabilenler hariç tüm halk katledilmifltir. Fo¯a flehri, en büyük kat-
liamlardan birine sahne olmufltur. Ocak ve fiubat 1943'de ise Sancak ve Güney