Page 81 - YARMUHAMMEDOV J. DORIVOR_O’SIMLIKLAR_FLORASI_VA_SISTEMATIKASI_FANIDAN

3. Bo‘yoqdor ro‘yanning qaysi qismi tibbiyotda ishlatiladi?

MAVZU: BO‘YIMODARON - (ACHILLEA MILLEFOLIUM L.) TURINI

ANIQLASH USULLARI.
Dars maqsadi: Talabalarda bo‘yimodaron turkumi turlarini aniqlash

usullari h a q i d a ko‘nikmalarini shakillantirish.
Identiv o‘quv maqsadlari:
1. Bo‘yimodaron turkumi turlari to‘g‘risida ma’lumot bera oladi.

2. Bo‘yimodaron turkumi turlarini aniqlash usullarini biladi.

Kerakli jihoz va materiallar: o‘simliklar aniqlagichi, gerbariylar,
rasmlar, lupa, slaydlar.
Qisqacha nazariy ma’lumotlar.

Bo‘yimodaron – (Achillea millefolium L.) – Astyeraceae – Qoqio‘tdoshlar
oilasiga mansub ko‘p yillik bo‘yi 20-50 sm gacha еtadigan o‘t o‘simlik.

Ildizpoyasi shoxlangan bo‘lib, yеr osti novda hosil qiladi. Bunday novdadan
ildizoldi barglar va poyalar o‘sib chiqadi. Poyasi bir necha tik o‘suvchi, yuqori
qismi shoxlangan bo‘lib, ular qalqonsimon gulto‘plamlari bilan tugallanadi. Bargi
oddiy ikki marta patsimon ajralgan bo‘lib, poyada bandsiz ketma-ket o‘rnashgan.

Gullari savatchaga to‘plangan. Savatchalar o‘z navbatida qalqonsimon to‘pgulni
tashkil etadi. Mevasi yassi, tuxumsimon kulrang pista.
Kimyoviy tarkibi. Tarkibida karotin, K va S vitamini, axillen va betonsin

alkaloidlari va efir moylari bor.
Ishlatilishi. Xomashyosining dori preparatlari me’da-ichak kasalliklarini
davolash, ishtaha ochish va qon to‘xtatuvchi dori sifatida, hamda burun, milk va

yaralar qonaganda uni to‘xtatish uchun ishlatiladi.
Boshog‘riq bo‘yimodaron- (Achillea millefolium L.) Tilsimon va
savatchaning o‘rtasidagi gullari sariq. Barglari keng, uzunchoq —nashtarsimon,

patsimon bo‘lakli, bo‘lmalari yirik, tishsimon qirqilgan. Ko‘p yillik ildizpoyali
o‘simlik. Poyasi 60—75 sm, jo‘yakli, qirrali, uzun tuklar bilan qoplangan.
Tilsimon gullari 1—3(4) tadan. Aprel — sentyabr oylarida gullab, meva beradi.
Adir va tog‘larda, turli ekologik sharoitlarda o‘sadi. Toshkent, Samarqand,

Navoiy, Jizzax, Sirdaryo, Surxondaryo, Andijon, Namangan, Qashqadaryo
viloyatlarida tarqalgan.

Dastarbosh bo‘yimodaron- Achillea filipendulina Lam. Barglari qalami
— nashtarsimon, oddiy yoki ikki marta patsimon qirqilgan. Ko‘p yillik
ildizpoyali o‘simlik. Poyasi 20—40 sm, jo‘yakli, qirrali, sertuk. Tilsimon

81