Page 209 - Di san van hoa An Duong

Theo quan niệm tín ngưỡng dân gian, tắc môn để che chắn những luồng khí
ô uế của phàm tục thổi vào nơi thánh ngự. Từ sân đền được lát bằng gạch đỏ bằng
phẳng, bước qua năm bậc cấp để lên đền. Đền Ngọ Dương xây theo thức đầu hồi
bít đốc, trụ đấu hồi văn, tay ngai. Mái đền lợp ngói mũi truyền thống, trên đỉnh nóc

mái đắp trang trí đề tài lưỡng long chầu nguyệt, đầu bờ nóc đắp kìm. Những góc
tường hạ cấp giữa các trụ đấu, đắp trang trí giải hoa văn mềm mại bò sát chân
tường. Hệ thống cửa chính của đền làm theo kiểu cửa cổ, cửa thùng khung khách.

Tường bao che phía trước hai gian hồi đền trổ cửa sổ, trong đặt tấm đan thoáng
hình chữ thọ cách điệu. Từ tường hồi đền, xây kéo dài và mở ra gần như cánh quạt
về phía trước kiểu cánh gà. Phần cánh gà được trang trí đắp vẽ đề tài năm con dơi
chầu vào chữ thọ trổ thủng ở giữa cánh gà, với ý nghĩa ngũ phúc trường tồn (dơi

theo hán tự là chữ phức biến âm thành phúc). Cuối cánh gà là trụ biểu, còn gọi là
trụ đèn. Trụ đèn xây đế quả bồng, thân trụ vuông có khung để đắp câu đối, đầu trụ
đắp đèn lồng, đỉnh trụ đắp nghê chầu vào cửa đền. Đền Ngọ Dương có kiến trúc

mặt bằng chữ đinh gồm năm gian tiền bái và ba gian hậu cung, trong đó có một
gian cung cấm. Hệ khung chịu lực tòa tiền bái làm bằng bê tông, cốt sắt, cấu trúc
gồm bốn bộ vì, vì bốn hàng chân cột, hệ thống cột quân được bố trí nằm trong
tường. Bộ vì cấu tạo vì nóc con thuận tạo giá chiêng, vì nách thuận chồng hai con.

Các thuận đều kê trên đấu vuông thót đáy, thân đấu chạm nổi hoa sen cách điệu.
Các đầu dư tạo hình đầu rồng cách điệu, thân xà nách, câu đầu đắp trang trí nổi
hoa văn lá lật. Hai bộ vì hồi đắp nổi trên tường hồi đền, kết cấu bộ vì tương tự như

các bộ vì khác của tòa tiền bái đền. Tòa hậu cung kết cấu hai bộ vì, các bộ vì cấu
trúc tương tự như bộ vì tòa tiền bái, bộ vì hồi không đắp trên tường như tiền bái.

Trước cung cấm có hệ thống cửa, cửa chính gian giữa, rộng hơn cửa nách.
Cửa chính ngưỡng cao ngang bụng người, cửa hai cánh, trên cánh cửa và phần

ván bưng bên trong bạo cửa được chạm khắc rất tinh xảo, đẹp mắt với đề tài tứ
quý (tùng, cúc, trúc, mai) và hai đôi rồng, phượng chầu vào chữ thọ chạm thủng
ở giữa. Phần chạm khắc được sơn son thếp màu vàng rất sáng rạng, tạo những
ấn tượng nghiêm trang, cung kính khi vào nơi thâm nghiêm nhất của ngôi đền.

Tất cả các bộ vì của tòa tiền bái, tòa hậu cung đều được liên kết giằng chắc chắn
với nhau qua hệ thống xà đai tức là xà thượng và xà hạ. Xà thượng, xà hạ tạo
dáng vỏ măng, to, chắc khỏe, tạo cho bộ khung chịu lực, kiến trúc của toàn bộ

ngôi đền vững vàng và chắc khỏe. Toàn bộ hệ thống chân cột được đắp giả chân
tảng theo thức cột đặt trên chân tảng đá xanh truyền thống.

209 DI SẢN VĂN HÓA TIÊU BIỂU HUYỆN AN DƯƠNG