Page 380 - Di san van hoa An Duong
P. 380
Lộ về trang Vật Cách ở với nghĩa phụ là chồng của người cô ruột. Sau này, Nguyễn
Trung Thành hy sinh, vua nhà Lý ban sắc phong cho làng Vật Cách thờ ông làm
Phúc thần.
Làng Vật Cách Thượng được hình thành từ bãi bồi của dòng sông Cấm.
Xưa làng có 1 đình, 1 chùa (chùa có tên chữ là Kim Liên) và 1 văn chỉ, nhưng văn
chỉ hiện nay không còn. Làng Vật Cách Thượng xưa nằm ở bên sông, có vị trí
trên bến, dưới thuyền, đời sống dân cư sầm uất. Thời thuộc Pháp, làng nằm bên
cạnh hai quốc lộ lớn là: đường 5 và 203 (sau đổi thành 351). Đặc biệt, làng có ga
xe lửa trên tuyến đường sắt Hải Phòng - Hà Nội và sân bay dã chiến của thực
dân Pháp.
Theo thần tích về Ngài Nguyễn Trung Thành do Đông các Đại học sĩ
Nguyễn Bính soạn niên hiệu Hồng Phúc, năm đầu (1572), thời điểm đó chỉ có xã
Vật Cách. Sau này, qua tư liệu như: Bia đá “Tiên Nghênh kiều” (Cầu Đón Tiên),
dựng niên hiệu Chính Hòa thứ 25 (1704), hiện đang bảo tồn tại đình Đồng Giới,
thị trấn An Dương, ghi các cá nhân, tập thể công đức trùng tu cây cầu, trong đó
ghi 6 vị là người xã Vật Cách và 3 người xã Vật Cách Thượng, đều trong huyện Giáp
Sơn (lúc đó Vật Cách thuộc huyện Giáp Sơn), phủ Kinh Môn. Hai bia “Tiên
Nghênh kiều” sau này dựng niên hiệu Vĩnh Thịnh thứ 14 (1718) và niên hiệu Vĩnh
Khánh thứ 4 (1732), chép người các xã Vật Cách, xã Vật Cách Thượng, riêng bia
năm 1732 ghi tập thể xã Vật Cách Hạ. Như vậy qua thần tích cùng những thông
tin ở bia đá nêu trên, có thể thấy thuở ban đầu chỉ có một xã Vật Cách, sau do dân
số đông, đất đai mở rộng, nên đến khoảng cuối thế kỷ XVII, mới tách thành hai xã
Vật Cách Thượng và Vật Cách Hạ. Vật Cách Thượng và Vật Cách Hạ mang ý nghĩa
thâm thúy, nghĩa là hai vùng đất ở trên và ở dưới, cũng có thể hiểu Vật Cách
Thượng là vùng đất ban đầu và Vật Cách Hạ là vùng đất sau, nhưng có cùng
chung nguồn gốc. Vật Cách Thượng xa xưa là xã thuộc huyện Giáp Sơn, phủ Kinh
Môn, tỉnh Hải Dương. Đến thời Minh Mạng nhà Nguyễn hình thành cấp tổng,
năm 1837 thành lập phủ Kiến Thụy. Năm 1889, thành lập tỉnh Hải Phòng, năm
1902 đổi là tỉnh Phù Liễn, năm 1906 đổi là tỉnh Kiến An. Niên hiệu Duy Tân (1907-
1916), Vật Cách Thượng thuộc tổng Quỳnh Hoàng, huyện An Dương, phủ Kiến
Thụy, tỉnh Kiến An.
Đến thời đất nước ta hòa bình năm 1955, thành lập xã Nam Sơn, Vật Cách
Thượng trở thành một thôn trong xã.
DI SẢN VĂN HÓA TIÊU BIỂU HUYỆN AN DƯƠNG 380
