Page 93 - Kelompok_Kompetensi_G_Makarya_Sembrama_Wacana_Puisi_miwah_Geguritan
P. 93
2. Wiwilan Anggah Ungguhing Basa
Basa Bali, silih tinunggil basa daerahé ring Indonésia sané maderbé
wangun masor singgih. Ngawit warsa 1974, duk Pasamuhan Agung Basa Bali
ring Singaraja, sor singgih basa Baliné kabaos Anggah-ungguhing Basa Bali.
Kawéntenan anggah-ungguh basa Baliné mawit sangkaning wénten pabinayan
linggih krama Baliné. Wénten krama Bali mula (tradisi) miwah krama Bali anyar
(modéren).
a) Sorohing krama Bali mula (tradisi)
Sorohing krama Bali mula (tradisi) metu saking pamijilan utawi
(keturunan). Wénten kramané mijil ring geria, ring puri, ring jero, miwah
wénten sané embas ring pacanggahan (paumahan). Sangkaning pamijilan
krama Baliné kadi asapunika, wénten sorohing krama tri wangsa, miwah wangsa
jaba. Tri Wangsa inggih punika tigang wangsa krama Baliné sané kabaos sang
singgih, minakadi: Brahmana, Ksatria, miwah Wésia. Wangsa Jaba makasami
krama Baliné sané mawit saking Sudra Wangsa, sané kabaos sang sor.
Malarapan pabinayan linggihé punika, metu tata krama mabasa Bali sané
waluyané pinaka uger-uger sajeroning mabaos Bali, kadi puniki.
1. Wangsa Jaba, ri kala matur ring tri wangsa patut nganggén basa alus.
Upami:
I Putu ring Ida Bagus matur (Bs. Alus)
I Dolar ring Gusti Patih matur (Bs. Alus)
Conto : 1) Nawegang, Gusti Patih jagi durus lunga?
2) Sapasira sané jagi nyarengin lunga?
2) Tri wangsa, ri kala mabaos ring wangsa jaba kangkat
mabasa andap utawi mabasa madia. Upami:
1. Sang Prabu ring I Dadab mabaos (Bs. Andap)
2. Ida Bagus ring I Madé mabaos (Bs. Andap)
Conto : 1) Beli Madé, payu baang tiang nyilih buku nah!
2) Di toko sing nu ada bukuné ento.
b) Krama Bali Anyar
Nglantur, ring pamargin kahuripan sané kabaos krama Bali anyar
(modéren), sasampun krama Bali mula diwawu madué swagina suang-
81