Page 147 - ИНВЕСТИЦИОН ЖОЗИБАДОРЛИКНИНГ НАЗАРИЙ, МЕТОДОЛОГИК ВА АМАЛИЙ ТАЛҚИНИ

Ш.И. МУСТАфАКУЛОВ ИНВЕСТИЦИОН ЖОЗИБАДОРЛИКНИНГ ИНВЕСТИЦИОН МУҲИТНИНГ ШАКЛЛАНИШИ: ҲУДУДЛАР САЛО- 3 - Б О Б
НАЗАРИЙ, МЕТОДОЛОГИК ВА АМАЛИЙ ТАЛҚИНИ ҲИЯТИНИ БАҲОЛАШНИНГ ИЛМИЙ-УСЛУБИЙ ЙЎНАЛИШЛАРИ
3.2.1 - ж а д в а л 3.2.2 - ж а д в а л
Инвестицион муҳит жозибадорлигига таъсир кўрсатадаган омиллар ва Матрица усули орқали ҳудудларнинг инвестицион жозибадорлигини
етакчи (лидер) кўрсаткичлар бўйича эксперт танловининг мезонлари. 1 (рақобатбардошлигини) баҳолаш намунаси.

Эксперт Инвестицион «Юқорилаб бораётган лидерлар» «Эътибор талаб қиладиган»
№ Кўрсаткичларнинг салмоғи/вазни” жозиба- (3-ранг) (2-ранг)
номланиши кўрсаткичи дорлик Паст Ҳудудларнинг квадрантлар
(коэфф), 1=100% мезони бўйича тақсимланиши Ҳудудларнинг номланиши
1 Иқтисодий қайтим (ўсиш, п.п.) 0.20 Натижадорлик Инвестиция даражаси, % «Ривожланишдан чарчаган (тўхтаб «Аутсайдерлар»
2 Фойда (ўсиш даражаси, %) 0.20 Молиявий салоҳият қолган) лидерлар» (4-ранг) (1-ранг)
Ишлаб чиқариш Юқори Ҳудудларнинг квадрант бўйича
3 Ишлаб чиқариш ҳажми (ўсиш даражаси, %) 0.20 Ҳудудларнинг номланиши
салоҳияти тақсимланиши

4 Иқтисодий фаол аҳоли сони, киши 0.20 Меҳнат салоҳияти Иқтисодий қайтим (натижадорлиги),

Жон бошига тўғри келадиган ички инвес- Ички инвестиция Юқори ўсиш даражаси (п.п.) Паст
5 0.20
тиция ҳажми (ўсиш даражаси, %) салоҳияти М а н б а: Зайцев В.В. Инвестиционный потенциал региона: методика оценки / В.В.Зайцев,
Д.Н. Худяков // Экономика и управление. 2013. №1 (33). С. 19-24.
1.5) туманларнинг асосий кўрсаткичларини тўғрилаш (текислаш) на- лан белгиланадиган бўлса, у ҳолда фақат кўрсаткичларнинг суръат билан
тижаси (интеграл кўрсаткичларнинг янги миқдори бўйича) яна ранглар- боғлиқ миқдорлари (сони, ўлчов бирлигидан ташқари) қўлланилади.
га бўлинади. 2.2) ҳисобланган интеграл кўрсаткичларни ҳисобга олган ҳолда мат-
2. инвестицион салоҳиятнинг муҳим унсурларини тавсифловчи асо- рицали тақсимотга мувофиқ ҳолда туманларни рангларга бўлиш (3.2.2-
сий мезонли кўрсаткичлар асосида туманларни матрица усули билан жадвал):
(«БМк матрицаси» атамасидан фойдаланган ҳолда) рангларга бўлиш: ► матрицанинг (тақсимотнинг) ҳар бир вариантида туманнинг эгал-
2.1) ягона базаси (асосий капиталга инвестициянинг ўсиш суръати)
лаб турган квадрант рангига мос равишда ранг берилади;
асосида тегишли кўрсаткичлар (2-босқич, 1.1 банди) бўйича ҳудудлар ► туман ранги матрицанинг тегишли вариантига мос бўлган кўрсат-
матрица квадрантлари бўйича тақсимланади (3.2.2-жадвал): кичнинг «эксперт салмоғи»га кўпайтирилади;
► вертикал бўйича барча кўрсаткичлар учун ягона база – ҳар бир ту- ► туман квадрантларга тақсимланиб, матрицанинг барча вариантлар
ман бўйича асосий капиталга киритилган инвестициянинг ўсиш бўйича барча «ранг-салмоқ» миқдорларининг ўртача арифметик
суръати; миқдорини ҳисоблаш йўли билан ҳар бир туман бўйича интеграл
► горизонтал бўйича ҳар бир туман бўйича кўрсаткичларнинг кўрсаткич аниқланади;
миқдори ёзилади;
► натижада, ҳар бир туман шаклланаётган матрица квадрантла- ► туманлар ҳосил бўлган интеграл кўрсаткичлар бўйича рангларга
бўлинади ва 2-босқич 1.3. бандидаги оралиқ жадвал тўғриланади.
ридан бирига жойланади. вертикал ва горизонтал бўйича квад- 3 - б о с қ и ч. Туманларнинг инвестицион салоҳиятини миқдор ва
рантларга бўлинган чизиқ тегишли кўрсаткичларнинг барча сифат жиҳатдан баҳолаш асосида уларни рангларга бўлувчи кўрсаткич-
миқдорлари бўйича ўртача арифметик кўрсаткич орқали аниқла- ларни якуний тўғрилаш.
нади; 2-босқичдаги 2.2. банднинг охирги кичик бандида ҳосил бўлган
► матрица квадрантларига 1 дан 4 гача ранг («ауйтсайдерлар»дан миқдорлар асосида ўртача арифметик кўрсаткич аниқланиб, у билан
тортиб «турғун етакчилар»гача) берилади. миқдорий таҳлил тўғриланади. кейинги босқичда такрор равишда ка-
агар инвестицион жозибадорлик (иЖ) ҳудудларнинг тез суръатлар би- майиш бўйича оддий рангларга бўлиш амалга оширилади ва натижалар
лан ривожланишини тавсифловчи омилларнинг ривожланиш тезлиги би- якуний рейтингга солинади (1-босқичнинг 4-банди). Сўнгра эса, фаоли-

1 Зайцев В.В. инвестиционный потенциал региона: методика оценки / в.в.Зайцев, ятнинг энг рақобатбардош турлари аниқлангани ҳолда туманнинг инвес-
Д.н. Худяков // Экономика и управление. 2013. № 1 (33). С. 19-24. тицион жозибадорлиги харитасига жойланади (3.2.3-жадвал).

1 1