Page 144 - ИНВЕСТИЦИОН ЖОЗИБАДОРЛИКНИНГ НАЗАРИЙ, МЕТОДОЛОГИК ВА АМАЛИЙ ТАЛҚИНИ

Ш.И. МУСТАфАКУЛОВ ИНВЕСТИЦИОН ЖОЗИБАДОРЛИКНИНГ ИНВЕСТИЦИОН МУҲИТНИНГ ШАКЛЛАНИШИ: ҲУДУДЛАР САЛО- 3 - Б О Б
НАЗАРИЙ, МЕТОДОЛОГИК ВА АМАЛИЙ ТАЛҚИНИ ҲИЯТИНИ БАҲОЛАШНИНГ ИЛМИЙ-УСЛУБИЙ ЙЎНАЛИШЛАРИ
► ҳудуднинг иқтисодий фаолият турининг иқтисодий самардорлиги: 1.2. статистик маълумотлар (масалан, рентабеллик, соф фойда, ишлаб
Mcij чиқариш ҳажми ва бошқаларнинг ўсиш индекси) асосида бошқа кўрсат-
Иқ = —— (3.1) кичларни ҳисоблаш.
ij
И
ij 2. Таҳлил қилинаётган даврнинг (ҳар бир йил учун) ҳар бир ҳудуд
бу ерда, Иқ – j ҳудуднинг i турдаги фаолияти бўйича иқтисодий қайтим бўйича интеграл кўрсаткичларини ҳисоблаш (динамикани аниқлаш
ij
кўрсаткичи; учун).
Мс – j ҳудуднинг i турдаги фаолияти бўйича молиявий натижалари «Ўртача вилоят бўйича» («ўртача туманлар бўйича») кўрсаткични
ij
(фойда/зарар); аниқлаш учун ҳар бир кўрсаткич бўйича оралиқ ҳисоб-китобни амалга
И – ўтган йилларда i турдаги фаолият бўйича j ҳудудга асосий капи- ошириш ва унга туманларнинг қийматларини яқинлаштириш (яъни
ij
талга киритилган инвестициялар ҳажми. меъёрлаштириш амалини бажариш) назарда тутилади.
Рij шунингдек, «вилоят бўйича максимал даража»га нормаллаштириш
ИЖ = —— (3.2) ҳам мумкин (бу экспертнинг хоҳишига кўра амалга оширилади, у якуний
ij
ИД
ij тақсимотга таъсир кўрсатмайди).
бу ерда, Маълумотлар оралиқ жадвалга киритилади.
ИЖ – i турдаги иқтисодий фаолият бўйича инвестицион жозибадор- 3. Ҳар бир туманнинг асосий ички фаолият турлари бўйича интег-
ij
лик даражаси; рал кўрсаткичларни ҳисоблаш ва туман иқтисодиётида асосий «ўсиш
Р – i турдаги иқтисодий фаолият бўйича j ҳудудда товар ва хизмат- нуқтаси»ни аниқлаш мақсадида максимал қийматга эга бўлган учта
ij
ларни сотишнинг даромадлилиги – рентабеллик даражасининг ўсиши; иқтисодий фаолият турларини танлаб олиш.
ИД – i турдаги иқтисодий фаолият бўйича j ҳудудда асосий капи- 4. Туманларни оддий рангларга бўлиш (MS Excel воситалари орқали)
ij
талга киритилган инвестициялар ҳажмининг ўзгариши. –1-дан n-гача ўринларини вилоят туманлари сони бўйича тақсимлаш ва
Туманларда фаолият олиб бораётган хўжалик юритувчи субъектлар маълумотларни жадвалга солиш.
томонидан йўналтирилган ички инвестицияларнинг жон бошига тўғри 2 - б о с қ и ч. Туманлар салоҳиятини сифат жиҳатдан баҳолаш. У қу-
келиши: йидагилардан таркиб топади:
∑ Аj САj 1. Таянч кўрсаткичларнинг «эксперт ўлчовлар»ни ҳисобга олган ҳолда
ИИК жj = ———–— (3.3) туманларни рангларга бўлиш:
АС
j 1.1) экспертларнинг (масалан, туман ижроия қўмиталари тегишли
бу ерда, ИИК жj – j ҳудудда жон бошига тўғри келадиган ички инвести- мутахассислари) сўровномасига кўра, 1-босқич (1.1-1.2-бандлари)дан
цион ресурслар коэффициенти; олинган кўрсаткичлардан энг асосий кўрсаткичлар танлаб олинади. Улар
А – j ҳудуддаги барча соҳа ва тармоқларнинг амортизация ажратма- туманнинг инвестицион жозибадорлигини мезонли тавсифлаш учун
j
си; АС – j ҳудуддаги аҳоли сони. муҳимлилик даражаси бўйича рангларга бўлинади ва шу тарзда улар-
j
Ҳудуднинг автомобиль йўллари билан таъминланганлик (қамрови) нинг «салмоғи (вазни)» аниқланади (3.2.1-жадвал).
даражаси (Энгел коэффициенти формуласи орқали аниқланади): 1.2) Юқоридаги жадвалдаги кўрсаткичлар, хусусан, 1-босқичда
ЙЎj салоҳиятни миқдор жиҳатдан баҳолаш учун қўлланиладиган кўр-
ЙК = —————–— (3.3) саткичлар уларнинг «эксперт салмоғи»га кўпайтириш йўли билан
j
1/2
(М АС )
j * j тўғриланади (текисланади);
бу ерда, ЙК – j ҳудуднинг йўллар билан таъминланганлик коэффициен- 1.3) барча кўрсаткичлар (уларни «эксперт салмоғи» бўйича муҳимларга
j
ти; ЙЎ – j ҳудудда автомобиль йўлларининг каттиқ қоплама билан таъ- ажратиб олган ҳолда) оралиқ жадвалга киритилади;
j
минланганлиги, км; М – j ҳудуднинг жами майдони, м ; АС – j ҳудуддаги 1.4) оралиқ жадвал асосида ҳар бир туман бўйича интеграл кўрсаткич
2
j
j
аҳоли сони, киши. қайта ҳисобланади;
1 1