Page 139 - ИНВЕСТИЦИОН ЖОЗИБАДОРЛИКНИНГ НАЗАРИЙ, МЕТОДОЛОГИК ВА АМАЛИЙ ТАЛҚИНИ

Ш.И. МУСТАфАКУЛОВ ИНВЕСТИЦИОН ЖОЗИБАДОРЛИКНИНГ ИНВЕСТИЦИОН МУҲИТНИНГ ШАКЛЛАНИШИ: ҲУДУДЛАР САЛО- 3 - Б О Б
НАЗАРИЙ, МЕТОДОЛОГИК ВА АМАЛИЙ ТАЛҚИНИ ҲИЯТИНИ БАҲОЛАШНИНГ ИЛМИЙ-УСЛУБИЙ ЙЎНАЛИШЛАРИ
Ҳудудларнинг инновацион ривожланиши ва унга баҳо беришда инсон Мамлакат ҳудудларининг салоҳиятини тўғри аниқлашда инвес-
капиталининг ҳолати, ҳудудда мавжуд бўлган техник-технологик ишлан- тор ҳудуднинг ривожланиш стратегиясига, аҳолининг даромадига ва
малар, ихтироларнинг сони, уларнинг жон бошига тўғри келиши билан маҳаллий бошқарув органлари томонидан олиб борилаётган комплекс
боғлиқ кўрсаткичлар таҳлилини амалга ошириш долзарб масалалардан чора-тадбирларнинг нечоғли бозор муносабатларига мос келаётганига
ҳисобланади. Бу борада ривожланган мамлакатларда ҳудудларнинг ри- қараб қарор чиқаради.
вожланганлик даражасига баҳо бериш бўйича орттирган илғор илмий- инвестор ва давлат бошқаруви органларининг ўзаро манфаатлари
услубий тажрибаларни Ўзбекистон шароитига мослаштириш ва ама- уйғунлиги ҳудуднинг инвестицион салоҳиятини баҳолаш услубиётига
лий тавсияларни ишлаб чиқиш ушбу соҳада изланиш олиб бораётган таъсир кўрсатади. Бу, шубҳасиз, инвестор томонидан инвестиция кири-
тадқиқотчиларнинг асосий вазифаларидан биридир. тиш учун тақдим этилаётган ҳудуднинг якуний баҳосини аниқлашда ўз
Ҳудуднинг ижтимоий-иқтисодий салоҳиятига баҳо беришда ҳудудда аксини топади. Турли услубиётларда у ёки бу якуний мақсадларга эъти-
мавжуд бўлган иқтисодий ресурслар, ҳудуднинг интеллектуал салоҳияти бор қаратилиши ҳудуднинг инвестицион жозибадорлиги бўйича турли
ва ушбу салоҳиятдан амалда нечоғлик даражада фойдаланилаётгани, хилдаги талқин ва турлича тушунишларни юзага чиқармоқда.
ҳудуднинг ресурс салоҳиятидан техник ва технологик жиҳатдан фойда- иқтисодчилар орасида ҳудуднинг инвестицион салоҳияти мазмуни
ланиш имкониятлари ва мавжуд ресурсларнинг кўламидан келиб чиқиб, бўйича бир қанча тушунчалар, таърифлар тилга олинади. Хусусан, мазкур
турли хилдаги ҳудудий дастурларнинг ишлаб чиқилиши ва бошқа бир тушунчани қуйидаги атамалар билан ўхшаш сифатида эътироф этилиши
қанча омилларнинг инобатга олиниши мақсадга мувофиқ ҳисобланади. оммалашган: инвестицион жозибадорлик, ҳудудий рақобатбардошлик,
Зеро, умум эътироф этилган ва амалиётда ўз тасдиғини топган ишлан- инвестицион хатар, инвестицион иқлим, ҳудудларнинг табақалашув да-
маларни ўрганиш, уларнинг мазмун-моҳиятини англаб етиш ҳудудларни ражаси, инвестицион фаоллик.
комплекс тарзда ривожланишини таъминлашга бағишланган ҳудудий айни дамда мутахассислар томонидан ҳудудларнинг инвестицион
дастурларни, концепцияларнинг самарали ишлаб чиқилишини таъмин- салоҳиятини аниқлаш бўйича кенг қўлланиладиган (ёки Ўзбекистон ша-
лайди.
роитига мос келадиган) услубиёт мавжуд эмас. кўпгина ҳолларда Россия
Садоқат ва самимиятни сақлаб шароитида ишлаб чиқилган услубиётлардан фойдаланилади.
қолмоқ – чўққининг қорни ушлаб қо- Бизнинг фикримизча, охирги йилларда мазкур мавзу бўйича тадқи-
лишидек чиройлидир. қот олиб борган энг машҳур ва таниқли мутахассислар и.Гришин, а.шах-
Конфуций назаров, и.Ройзман каби олимлар бўлиб, уларнинг тадқиқотларида бир
қанча хорижий услубиётлар (Доу-Джонс, саноат фаоллиги индексла-
3.2. ИНВЕсТИЦИОН сАлОҳИяТНИ БАҳОлАШНИНГ ри, корхона раҳбарларини конъюнкурага оид сўровлар тизими, Гарвард
УслУБИЙ ЙўНАлИШлАРИ бизнес-мактаб услуби, Тейн-Уотерс, котлер-Хейзлер, «The Economist»,

Ўзбекистоннинг ижтимоий-иқтисодий ривожланишининг энг муҳим «Fortune», «Euromoney» журналлари ва бошқа услубиётлар) кенг
вазифаларидан бири иқтисодий ўсишни жонлантириш ва аҳолининг тур- қўлланилмоқда.
муш даражасини ошириш учун қулай шароитларни яратиш ҳисобланади. Юқорида таъкидланган барча услубиётларни учта йирик гуруҳга бў-
Мазкур вазифани амалга ошириш ва таъминлашнинг зарур шарти респуб- лиш мумкин:
лика ҳудудларининг инвестицион салоҳиятини ошириш ва ушбу жараённи ► Эксперт хулосаси бўйича баҳолаш (баллик);
муваффақиятли олиб боришда ҳудудларнинг географик жойлашуви, табиий ► ранг (тартиб бўйича) жойларининг йиғиндисини эконометрик
ресурсларнинг мавжудлиги, унинг захираси, меҳнат ресурсларининг сони, баҳолаш (кўпинча алоҳида кўрсаткичларнинг аҳамиятлилиги
ёши ва малакаси, шунингдек, ҳудудда бир неча йиллардан бери сақланиб бўйича турли салмоқли коэффициентлар ёки салмоқли балларни
келинаётган ихтисослашув даражаси, инфратузилмаларнинг ҳолати каби қўллаган ҳолда);
бир қанча омилларни инобатга олиш асосий шартлардан ҳисобланади. ► статистик кўрсаткичларни эконометрик баҳолаш.

1 1