Page 167 - ИНВЕСТИЦИОН ЖОЗИБАДОРЛИКНИНГ НАЗАРИЙ, МЕТОДОЛОГИК ВА АМАЛИЙ ТАЛҚИНИ

Ш.И. МУСТАфАКУЛОВ ИНВЕСТИЦИОН ЖОЗИБАДОРЛИКНИНГ ИНВЕСТИЦИОН МУҲИТНИНГ ШАКЛЛАНИШИ: ҲУДУДЛАР САЛО- 3 - Б О Б
НАЗАРИЙ, МЕТОДОЛОГИК ВА АМАЛИЙ ТАЛҚИНИ ҲИЯТИНИ БАҲОЛАШНИНГ ИЛМИЙ-УСЛУБИЙ ЙЎНАЛИШЛАРИ
Ҳолбуки, ирландия давлатининг ташкил топганига унчалик ҳам кўп патентлардан ҳосил бўлган даромадларига қаратилган солиқларнинг
вақт бўлмаган. У 1949 йилда Британия мустамлакасидан мустақил давлат мавжуд эмаслиги сабаб бўлган.
бўлиб чиққан. 1970–1980 йилларда ҳам европада иқтисодий жиҳатдан Бугунги кунда ирландия иқтисодиёти жаҳон бозорларининг ҳолатига,
энг паст ривожланишга эга бўлган давлатлардан бири эди. 1980 йилда у ердаги ўзгаришларга қаттиқ боғланиб қолгани учун ҳам хорижий ин-
давлатнинг бош стратегияси мамлакат иқтисодиётини ҳар томонлама вестицияларнинг фаоллиги юқори бўлмоқда. шуни таъкидлаш ло-
технологик ва молиявий секторга айлантиришга қаратилди. ва натижа- зимки, ирландия аҳолининг турмуш даражаси ва бюджетга тушаётган
да, ирландия осиё ва америка қитъаси мамлакатлари учун европага ки- маблағларнинг тушиши бўйича кучли 10 талик мамлакатлар қаторидан
риш учун қўналға вазифасини ўтай бошлади. жой олган. Бюджет маблағларининг катта қисми аҳолини таълим оли-
Жалб этилган ва кириб келган барча инвестициялар эркин иқтисодий ши, соғлиқни сақлаш, жамиятнинг ижтимоий ривожланиши ва мада-
зоналар: шэннон ва Дублин орқали амалга оширилди. инвесторларга 0 нияти учун сарфланади. ирландия жуда кичик давлат бўлганлиги учун
қиймат бўйича солиқ имтиёзлари таклиф этилди. Бунинг натижасида, солиқларни ҳаддан ортиқ ошира олмайди. Қолаверса, солиқларнинг
ирландияда жаҳонга машҳур бўлган IT-корпорациялар: Apple, Google, оширилиши, ўз-ўзидан, хорижий инвесторларнинг ушбу ҳудуддан чиқиб
Amazon, Microsoft, Facebook, Oracle, IBM, Intel, Dell, Hewlett-Packard; кетишига олиб келади.
жаҳон фармацевтика бозорида юқори мавқега эга бўлган компания- Бугунги вазиятини таҳлил қиладиган бўлсак, жаҳон молиявий-
лар: Glaxo Smith Kline, Pfizer, Novartis, Allergan, MerckCo, Schering- иқтисодий инқирози ирландия иқтисодиётига ҳам сезиларли таъсир кўр-
Plough ҳамда медицина бўйича юқори технологияли жиҳозларни иш- сатди. яиМнинг пасайиши, иш ўринларининг қисқариши ва ишсизлар
лаб чиқарувчи йирик корхоналар: JohnsonJohnson, BauschLomb, Abbott, сонининг ортиши содир бўлди. айниқса, 25-30 ёшлардаги аҳолининг
Boston Scientific ўз филиалларини, штаб-уйларини очишга муваффақ иш излаб аҚш, Германия, Буюк Британияга жўнаб кетиш (миграцияси)
бўлди. ҳолатлари тезлашди.
ирландияда давлат томонидан инвестицион муҳитни янада яхшилаш Хулоса ўрнида таъкидлаш лозимки, ривожланган мамлакатларнинг
ва хорижий инвесторларнинг бемалол фаолият олиб боришини таъмин- тажрибаси, босиб ўтган йўли, иқтисодий ривожланишни таъминлаш йў-
лаш билан боғлиқ бўлган барча масалалар, чора-тадбирлар, инвестицион лида мамлакатнинг инвестицион муҳитини соғломлаштириш борасида
дастурлар ишлаб чиқилиши илмий асосда олиб борилади. инвестици- қабул қилган қонунлари, ишлаб чиққан қарорларини ўрганиш, инвести-
он фаолликни ошириш мақсадида мамлакат ҳудудларида бир қанча ил- циялари кенгроқ жалб этиш бўйича ишлаб чиққан усул ва услубларининг
мий текшириш институтлари, технопарклар ва технологик кластерлар- керакли жиҳатларини Ўзбекистон шароитига татбиқ этиш муҳим масала-
нинг фаолият олиб бориши таъминланган. Юқорида қайд этганимиздек, лардан ҳисобланади. Зеро, тўпланган тажрибаларни мамлакатнинг ўзига
агентлик томонидан хорижий инвесторлар ва хорижий компаниялар хос хусусиятларини инобатга олган ҳолда татбиқ этилиши, таваккалчи-
учун солиқлар бўйича бир қатор имтиёзлар тақдим этилади. ликни пасайтиришга, мавҳумликнинг олди олинишига, юқори самара-
1999 йилдан бошлаб ирландияда европа иттифоқининг (еи) талаби- дорликнинг таъмин этилишига олиб келади.
га мувофиқ норезедентлар учун ноль миқдордаги солиқ солиш ставкала- Чунки тайёр тажрибалар вақт синовидан ўтган бўлади. Энг асосийси,
рининг бекор қилинганлиги мамлакат инвестицион жозибадорлигининг йиллар давомида қўлланилиб келинаётган усуллар такомиллашиб боради.
пасайишига олиб келди. Бироқ ирландиянинг еи қўшилиши билан ушбу шунинг учун ҳам илғор тажрибалардан фойдаланиш муваффақиятнинг
масала яна олдинги ҳолига қайтди. асоси бўлиб хизмат қилади. Мулоҳазаларни чуқурлаштирган ҳолда, таъ-
ирландияда ўз бизнесини очиш учун телекоммуникация техноло- кидлаш ўринлики, Ўзбекистон учун ҳам инвестиция соҳасини либерал-
гиялари, компьютер тизимлари, парфюмерия ва косметика, фарма- лаштириш, унинг жозибадорлигини ошириш бўйича ислоҳотларни да-
цевтика, махсус кимёвий элементлар, медицина жиҳозларини ишлаб вом эттириш, республикада эркин иқтисодий ҳудудларни ташкил этиш
чиқарувчиларнинг юқори қизиқишларига роялти, ижара ҳақи, ссуда фо- бўйича ҳуқуқий базани янада такомиллаштириш юзасидан хорижий та-
изларига, шунингдек, жисмоний шахсларнинг ихтиролар учун олинган жрибалардан унумли фойдаланиш тараққиётнинг гарови ҳисобланади.

1 1