Page 168 - ИНВЕСТИЦИОН ЖОЗИБАДОРЛИКНИНГ НАЗАРИЙ, МЕТОДОЛОГИК ВА АМАЛИЙ ТАЛҚИНИ
P. 168
Ш.И. МУСТАфАКУЛОВ ИНВЕСТИЦИОН ЖОЗИБАДОРЛИКНИНГ ИНВЕСТИЦИОН МУҲИТНИНГ ШАКЛЛАНИШИ: ҲУДУДЛАР САЛО- 3 - Б О Б
НАЗАРИЙ, МЕТОДОЛОГИК ВА АМАЛИЙ ТАЛҚИНИ ҲИЯТИНИ БАҲОЛАШНИНГ ИЛМИЙ-УСЛУБИЙ ЙЎНАЛИШЛАРИ
Куз йўлига бир назар ташланг: ҳозиргина нинг инвестицион жозибадорлигини аниқлайдиган (ҳисоблайдиган) бир
ундаги хазонларни супуриб ташлашди, у қанча методлар мавжуд бўлиб, улар орқали давлатларни бир-бири би-
эса яна қуриган барглар билан қопланди. лан солиштириш имконияти яратилади. шулардан бир нечтасини, яъни
франц Кафка 1.1-, 1.2-параграфларда изоҳи келтирилмаган методларни қиёсий таҳлил
қилиш орқали ўз мулоҳазаларимизни давом эттирамиз.
3.4. МАМлАКАТ ҳУДУДлАРИ ИНВЕсТИЦИОН Маълумки, Жаҳон банкининг «Бизнесни юритиш», Бутунжаҳон
ЖОЗИБАДОРлИГИНИ БАҳОлАШНИНГ қИёсИЙ иқтисодий форумининг «Глобал рақобатбардошлик индекси», Тинчлик
ТАҳлИлИ ВА УНИ ТАКОМИллАШТИРИШ учун жамғармасининг эса «Давлатларнинг фаолиятсизлик индекси» каби
ЙўллАРИ рейтинг кўрсаткичлари қаторида мамлакатлар ҳудудларининг бевосита
инвестор учун мамлакатнинг инвестицион жозибадорлигини баҳо- инвестицион жозибадорлигини баҳолайдиган: «Эксперт Ра», «Forbes»
лаш, унинг имкониятларини ҳисобга олиш муҳим масала саналади. шу- журнали ва МДҲ мамлакатлари учун яхши таниш бўлган н.и.климов
нинг учун ҳам инвестор томонидан турли рейтинг агентликлари, халқаро методларидан кенг фойдаланилади.
ташкилотлар томонидан мамлакат/ҳудуднинг инвестицион ва бизнес Россия Федерацияси минтақаларининг инвестицион жозибадорли-
муҳити индекси бўйича чоп этиладиган ҳисоботлар мунтазам равишда гини баҳолашда «Эксперт Ра» рейтинг агентлиги методидан кенгроқ
кузатиб борилади. фойдаланилмоқда. Ушбу метод схематик тарзда 29-иловада ўз аксини
Бугунги кунда Ўзбекистонга хорижий инвесторларнинг инвестицион топган.
маблағларини жалб этиш бўйича бир қатор масала ва муаммоларнинг Мазкур моделда иккита параметр: потенциал ва рискнинг таъсир кўр-
ҳалигача очиқ қолаётганини таъкидлаш лозим бўлади. иқтисодиётга сатиш вазнига қараб баҳо берилади. Ҳудуднинг рейтинги 12 та гуруҳга
хорижий маблағларни жалб этишда давом этиб келаётган паст кўрсат- бўлинган соҳалар бўйича аниқланади. Потенциал боғлиқлик ҳар бир
кичнинг сабабларини аниқлаш мақсадида Ташқи ишлар вазирлиги (Тив) ҳудуд рейтинги тавсифи бўйича координаталар текислиги, яъни ордина-
Ўзбекистонда ишлаш тажрибасига эга хорижий сармоядорлар, бизнес- та ўқида ҳудуднинг бир фоизлик салоҳиятига тўғри келадиган инвести-
менлар ва молия ташкилотларининг экспертлари ўртасида сўровнома цияларнинг умумий ҳажми, обсцисса ўқида эса инвестицион риск индек-
ўтказган. Улар Ўзбекистонга сармоя оқимини тўхтатиб қўяётган қатор си жойлаштирилади.
1
омил ва шароитларнинг баъзилари сифатида қуйидагиларни санаб ўтиш- шунингдек, иқтисодий ҳаётнинг турли қирраларини акс эттирувчи
ган: «Forbes» журналида инвестицион жозибадорлик 6 та гуруҳли параметр-
• валюта конвертацияси ва фойдани репатриация қилиш; лар бўйича баҳоланади. Булар: ижтимоий тавсифлар; аҳолининг тўлов
• банк-кредит тизимининг такомиллашмагани; қобилияти; ишбилармонлик муҳити; инқирозларга қарши тура олиш; ин-
• сармоядорлар ҳуқуқларининг заиф ҳимояси ва етарли даражада са- фраструктура; қулайлик. Ҳар бир гуруҳ параметрининг вазни ўз бизнеси-
марали бўлмаган суд тизими; ни ташкил қилишга ва аҳолининг эҳтиёжларини қондиришга қаратилган
• маъмурий-бюрократик тўсиқлар (кўплаб хорижий компаниялар ўз потенциал инвесторнинг қизиқишлари орқали баҳоланади. Гуруҳ кўр-
фаолиятини амалга ошириш учун лицензия ва рухсат олиш тартиб- саткичлари бўйича энг юқори натижага эришган ҳудуднинг рейтинг бали
қоидаларидан норози); ҳам юқори бўлади (11-илова).
• паст инвестиция рейтинги. 1 в.и.климов томонидан ишлаб чиқилган методикада инвестиция му-
аввал ҳам маълум қилганимиздек (монографиянинг 1.1-, 1.2-параг- аммосига айрича назар ташланган. «инвестициялар» тушунчасининг
рафлари ҳақида сўз кетмоқда), глобаллашув шароитида мамлакатлар- бирламчи аҳамият касб этиши ва «инвестицион муҳит», «инвестицион
фаоллик», «инвестицион жоизибадорлик» тушунчалари эса ҳосилавий
1 Ўзбекистон Республикасининг Ташқи ишлар вазири абдулазиз комиловнинг Ўзбекистон
Республикаси олий Мажлиси Сенати ялпи мажлисидаги нутқи (Тошкент шаҳри, 27-май 2017 1 Блюм Е.А. обзод методик оценки инвестиционного потенциала региона // Молодой
й.). http://www.mfa.uz/uz/about/speech/2017/05/11127/ учёный. 2013. №7. стр. 137–141.
1 1
