Page 279 - ИНВЕСТИЦИОН ЖОЗИБАДОРЛИКНИНГ НАЗАРИЙ, МЕТОДОЛОГИК ВА АМАЛИЙ ТАЛҚИНИ

Ш.И. МУСТАфАКУЛОВ ИНВЕСТИЦИОН ЖОЗИБАДОРЛИКНИНГ COVID-19 ПАНДЕМИЯСИ ШАРОИТИДА КАМБАҒАЛЛИК, ХАЛҚАРО 5 - Б О Б
НАЗАРИЙ, МЕТОДОЛОГИК ВА АМАЛИЙ ТАЛҚИНИ АЛОҚАЛАР ВА ОЗИҚ-ОВҚАТ ХАВФСИЗЛИГИ МАСАЛАЛАРИ
«...Бир оилада машина ҳам, чорва ҳам бўлиши мумкин, лекин бир келтириб чиқарувчи омиллар бор. шулардан энг биринчиси – ишсиз-
киши оғир касал бўлса, оила даромадининг камида 70 фоизи уни да- лик!
волатишга кетади. Хўш, бундай оилани ўзига тўқ дейиш мумкинми? камбағалликни бартараф этишнинг тўғри ва энг самарали усули
Президент сифатида мени одамларимизнинг овқатланиши, давола- аҳоли бандлиги даражасини ошириш, деб ҳисоблайди олимлар. одам-
ниши, болаларини ўқитиши, кийинтириши каби ҳаётий эҳтиёжлари лар учун уларга муносиб ва даромади юқори иш ўринларини яратиш
нима бўлаяпти, деган савол ҳар куни қийнайди...» мақсад сари дадил қадамдир. Бунинг учун қишлоқ жойларда тадбиркор-
Тўғри, ҳар ким бу дунёга бахтли-саодатли яшаш учун келади. Фа- лик учун шарт-шароитлар, бизнес учун қулай муҳит яратиш керак. Пре-
ровон ҳаёт кечирсам, турмушда кам-кўстим бўлмаса, деб орзу қилади, зидентимиз таъбири билан айтганда, камбағалликни камайтириш – бу
интилади. Майли, булар табиий жараёнлар. аммо инсон оддий мини- аҳолида тадбиркорлик руҳини уйғотиш, инсоннинг ички куч-қуввати
мал яшаш шароитисиз бахт тугул хотиржамликка ҳам эриша олмайди. ва салоҳиятини тўлиқ рўёбга чиқариш, янги иш ўринлари яратиш
Қандай қилиб бўлмасин, қорнимни тўйғазсам, эгнимни бутласам, бетоб бўйича комплекс иқтисодий, ижтимоий сиёсатни амалга ошириш,
онам, бемор отам, хаста болам ёки касал хотинимга нима қилиб дори ол- демакдир.
сам, деган ўй-ташвишлар гирдобида турмуш кечирадиганларни ҳаётдан Статистик таҳлилларга эътибор қилинг: Ўзбекистонда кейинги икки
рози инсонлар, деб бўладими?! йил ичида ижтимоий нафақа олувчилар сони 1,3 баробар кўпайибди,
ана шу оғриқли масаланинг газак олиши бир неча омилларга боғлиқ. нафақалар миқдори эса 2 баробар ошибди. Бу, албатта, таҳсинга сазовор
Улар орасида энг асосийси - муаммонинг яшириб келингани. Сир эмас, иш! Лекин ижтимоий нафақа ва моддий ёрдам пулини тўлаш ёки улар
юртимизда камбағаллик кўп йиллар давомида «ёпиқ мавзу» бўлиб келди. миқдорини ошириш билан мавжуд муаммо тўлиқ ечимини топдими? аф-
Бу категориянинг ўрнига дардимизни азбаройи хаспўшлаш учун «кам суски йўқ! нега?
таъминланганлик», «эҳтиёжмандлик» деган тушунчалардан фойда- ана шуларни чуқур англаган Юртбошимиз Жаҳон банки, БМТ
ландик. оқибатда камбағаллик исканжаси хақиқатда камайиб қолмади Тараққиёт дастури ва бошқа халқаро нуфузли ташкилотлар билан бирга
ва остонамиздан бутунлай йўқ бўлиб кетмади. камбағалликни камайтириш дастурини ишлаб чиқиш таклифини илгари
шукрки, халқ билан мулоқотнинг бугунгидай самарали тизими сурди. Бунда халқаро меъёрлар асосида чуқур ва ҳар томонлама комп-
ҳақиқий аҳволни кўзгудагидай намоён этди. одамларнинг аслида қандай лекс изланишлар олиб борилиб, «камбағаллик» тушунчаси, уни аниқлаш
ҳаёт кечираётгани, уларнинг энг оғриқли нуқталари ошкор бўлиб қолди. мезонлари ва баҳолаш услубларини қамраб олган янги методология яра-
Ўрганишлар натижасига кўра, ҳозирги кунда ҳудудларимизда, тиш лозимлиги таъкидлаб ўтилди.
айниқса, қишлоқ жойларда аҳолининг аксарият қисми етарли даромад Жаҳон банки ва БМТ Тараққиёт дастури мутахассисларининг фикри-
манбаига эга эмас. Дунёнинг бошқа мамлакатларидаги сингари бизда ча, Ўзбекистонда камбағалликнинг кучли мавсумий таркибий қисми
ҳам камбағал қатлам мавжуд. Улар тахминан 12–15 фоизни ташкил эти- мавжуд. яъни, иш билан банд бўлганларнинг тахминан 27 фоизи қишлоқ
ши ҳам рост. Бу 4–5 миллион нафарга тенг аҳоли дегани! Қаранг, ана хўжалиги соҳасида фаолият кўрсатади. шу сабабли фаровонлик ва ис-
шу юртдошларимизнинг бир кунлик даромади 10–13 минг сўмдан ошмас теъмол даражаси ҳар фаслда ҳар хил.
экан. Масалан, ҳосил йиғим-терими пайтида қишлоқ хўжалиги
ана шуларни инобатга олган ҳолда давлатимиз раҳбари шавкат Мир- маҳсулотларини тайёрловчилар ва сотадиганлар учун кўпроқ ишлаш им-
зиёев масалани куюнчаклик билан кун тартибига олиб чиқди, тегишли кониятлари юзага келади. Бошқа даврларда эса даромад камаяди. озиқ-
чора-тадбирлар ишлаб чиқиш юзасидан мутасаддиларга кечиктириб овқат ҳам кўпинча захиралардан сарфланади ёки сотиб олинади. Уй хўжа-
бўлмас топшириқлар берди. ликлари истеъмол харажатларининг деярли учдан икки қисми ҳали-ҳануз
Хўш, улар нималарни кўзда тутади? Қандай самарали механизмларга озиқ-овқат маҳсулотларига тўғри келишини ҳисобга олсак, бу қишлоқ
асосланган? хўжалиги, озиқ-овқат маҳсулотлари нархи, озиқ-овқат хавфсизлигининг
Ҳамма бало бекорчиликдан келиб чиқади, дейди халқ Бу - иллатлар- мавжуд эмаслиги ва қашшоқлик ўртасидаги муҳим боғлиқликларни на-
нинг шаклланиши, урчишига ишора. Худди шундай, камбағалликни ҳам моён қилади.

2 2