Page 280 - ИНВЕСТИЦИОН ЖОЗИБАДОРЛИКНИНГ НАЗАРИЙ, МЕТОДОЛОГИК ВА АМАЛИЙ ТАЛҚИНИ
P. 280
Ш.И. МУСТАфАКУЛОВ ИНВЕСТИЦИОН ЖОЗИБАДОРЛИКНИНГ COVID-19 ПАНДЕМИЯСИ ШАРОИТИДА КАМБАҒАЛЛИК, ХАЛҚАРО 5 - Б О Б
НАЗАРИЙ, МЕТОДОЛОГИК ВА АМАЛИЙ ТАЛҚИНИ АЛОҚАЛАР ВА ОЗИҚ-ОВҚАТ ХАВФСИЗЛИГИ МАСАЛАЛАРИ
Мавсумийлик ички иқтисодий фаолиятнинг кўплаб бошқа соҳаларида Маълумки, 2018 йилдан буён Жаҳон банки «Тараққиёт стратегияси»
ҳам мавжуд. Масалан, қурилишда. маркази билан ҳамкорликда «Ўзбекистон фуқароларини тинглаб» ном-
Ўзбекистонда кейинги 10 йилда меҳнат ва кичик бизнес даромад- ли лойиҳани амалга ошириб келмоқда. Мазкур лойиҳа доирасида «Мар-
ларининг ўсиши камбағалликнинг қисқариши олиб келганини ин- казий Осиёда туманлар миқёсидаги қашшоқлик даражаси, ўртача
кор қилмаймиз. иш ҳақи ва бизнесдан келадиган даромад манбалари истеъмол ва аҳолининг ўрта синфи кўрсаткичлари» бўйича ҳисобот
аҳамияти тобора ортиши билан нафақалар, ижтимоий ёрдам дастур- тайёрланди. Унда камбағал ва ўрта синф аҳоли яшайдиган туманлар хари-
лари ва бошқа даромад турларининг роли камайгани ҳам рост. Бироқ талари бутун минтақа, хусусан, Ўзбекистон учун алоҳида келтирилган.
Ўзбекистон меҳнат бозорида сезиларли заифликлар мавжуд. Халкаро Бу орқали, жумладан, камбағалликни камайтиришга қаратилган
валюта фондининг мамлакатлар бўйича сўнгги ҳисоботида, меҳнат за- саъй-ҳаракатлар самарадорлигини ошириш ёки маҳаллий даражадаги
хирасига йилига 500 минг нафар янги ишчи қўшилишига қарамасдан, ижтимоий гуруҳлар муаммоларини ҳал қилиш учун маблағлар ажрати-
иш билан бандликнинг қайд этилган ўсиши ва киши бошига тўғри ке- лишида фойдаланиш мақсад қилинган. ана шу таҳлиллар даромадлар
ладиган ишлаб чиқариш ва хизматлар ҳажмининг ўсиш сўръати ўрта- тақсимланиши омилларини тушуниш ҳамда керакли чораларни аниқлаш
сида номутаносибликлар сақланиб қолаётганлиги таъкидланади. Ушбу ва ишлаб чиқишда қўлланилади.
мулоҳазани янада ривожлантирадиган бўлсак, иқтисодиётда банд аҳоли натижалардан маълум бўлишича, Ўзбекистоннинг аксарият ҳудуд-
сонига тўғри келадиган товар ва хизматлар ҳажми, яъни меҳнат унум- ларида қашшоқлик даражаси кунига 3,2 долларни ташкил этади. Бу
дорлиги даражаси бошқа ривожланган ва ривожланаётган давлатлар Марказий осиёнинг бошқа (Тожикистон, Қирғизистон) мамлакатла-
билан солиштирганда унчалик ҳам юқори бўлмаётганлигидан далолат рига қараганда бирмунча паст кўрсаткичдир. Ўзбекистоннинг айрим
бермоқда. ҳудудларида даромад нотекис тақсимланган. камбағалликнинг юқори
Умумий расмий маълумотларга кўра, мамлакатимизда меҳнат даражаси Тошкент, Самарқанд, Сурхондарё, андижон вилоятлари ва
қиладиган аҳолининг 38 фоизи норасмий иш билан банд (43 фоизи Қорақалпоғистон Республикасининг айрим туманларида кузатиляпти.
ёшлар). Бу ишчи кучининг катта қисми расмий ижтимоий суғурта дас- Ўрта синф аҳолининг умумий аҳоли сонидаги улушининг энг паст дара-
турларидан фойдаланмаётганини англатади. жаси ҳам Самарқанд, Сурхондарё, андижон, Сирдарё, Тошкент, Хоразм
вилоятлари ва Қорақалпоғистон Республикасининг баъзи туманларига
қашшоқлик даражаси қандай аниқланади? тўғри келмоқда.
Ўзбекистон – аҳоли жон бошига тўғри келадиган миллий даромад албатта, Президентимиз қайд этганидек, камбағалликни камайтириш
кўрсаткичи бўйича ўртача даромадга эга мамлакатларидан қаторидан ойлик ёки нафақа миқдорини кўпайтириш, ёппасига кредит бериш, де-
жой олган (киши бошига йилига ўртача 1533 аҚш доллари). гани эмас. Бунинг учун, энг аввало, аҳолини касбга ўқитиш, молиявий
аслида даромаднинг ўртача даражаси икки гуруҳга бўлинади. Даро- саводхонлигини ошириш, одамларда тадбиркорлик ҳиссини уйғотиш,
мади ўртача даражадан паст мамлакатлар – киши бошига йилига 1036- инфратузилмани яхшилаш, фарзандларини ўқитиш, сифатли даволаниш,
4085 доллар ва даромади ўртача даражадан юқори мамлакатлар – киши манзилли нафақа тўлаш тизимини жорий қилиш керак.
бошига йилига 4086-12615 доллар. Биринчи гуруҳдаги мамлакатлар учун шу ўринда Ўзбекистонда камбағалликни қисқартириш дастури
мезонлар қабул қилинган. Бу ўлчовлар бўйича киши бошига кунига 3,2 лойиҳасига айрим фикр, ғоя ва таклифларни баён қилмоқчиман.
доллар – камбағаллик чизиғининг ўртача кўрсаткичи. Миллий даромади камбағаллик миллатнинг соғлиги, меҳнатга лаёқати ва илмий
ўртачадан баландроқ мамлакатлар учун кунига киши бошига 5,5 доллар салоҳиятига путур етказади. шунингдек, унинг оқибати натижасида дав-
камбағаллик чизиғининг ўртача кўрсаткичидир. лат бюджетининг пасайиши ва сиёсий жараёнларнинг кескинлашишига
Демак, Ўзбекистон учун қашшоқлик чизиғи – кунига 3,2 доллардан сабаб бўлади.
кам пулга яшаш дегани. Мисол учун, беш кишидан иборат оиланинг Ушбу ўринда 2019 йилда иқтисодиёт бўйича нобель мукофотига са-
ялпи даромади ойига 480 доллар ёки 4,6 миллион сўмдан кам бўлса, бу зовор бўлган олимлар ҳам айнан жаҳонда камбағалликни пасайтириш
оилани камбағал, деб ҳисоблаш мумкин. бўйича олиб борган тадқиқотлари учун мукофотланганлигини эсга олиш
2 0 2 1
