Page 56 - ИНВЕСТИЦИОН ЖОЗИБАДОРЛИКНИНГ НАЗАРИЙ, МЕТОДОЛОГИК ВА АМАЛИЙ ТАЛҚИНИ
P. 56
Ш.И. МУСТАфАКУЛОВ ИНВЕСТИЦИОН ЖОЗИБАДОРЛИКНИНГ ИНВЕСТИЦИОН ЖОЗИБАДОРЛИКНИНГ 1 - Б О Б
НАЗАРИЙ, МЕТОДОЛОГИК ВА АМАЛИЙ ТАЛҚИНИ ИЛМИЙ-НАЗАРИЙ АСОСЛАРИ
Бир гуруҳ олимлар «регион (ҳудуд) инвестицион потенциали» ту- Табиий фанларда сиғим деганда суюқлик, газ ёки сочилувчан
1
шунчасига қуйидагича изоҳ беришади: барча ички ва ташқи молияла- жисмларни сақлаш ёки ташиш учун ишлатиладиган идишлар ҳақида гап
штириш манбалари ҳисобига ҳудуднинг асосий капитали учун йўнал- кетади.
тирилган инвестиция миқдори, ҳудуддаги турли иқтисодий, ижтимоий, Математик сиғим – кўплик функцияси: ташқи ўлчов, ньютон си-
табиий ресурслар, унинг географик ўрни ва бошқа жиҳатларидан келиб ғими. 1
чиққан категориядир. инвестицион фаолият объектларини фақатгина Қоннинг кислород сиғими – қоннинг нафас олиш пигментлари би-
асосий капиталга йўналтириш унчалик ҳам тўғри бўлмаса-да, му- лан боғлиқ кислороднинг максимал миқдори. Ўпканинг ҳаётий сиғими
аллифлар мамлакатдаги инвестицион имкониятнинг вужудга келиш – чуқур нафас олгандан сўнг, нафас чиқариш пайтидаги ҳавонинг макси-
шарт-шароитларини кўрсатишга уринишган. мал ҳажми.
Ю.а.корчангин, и.П.Маличенколар ўрганилаётган атамага нис- Экотизимнинг буфер (қалқон) сиғими – экотизимнинг ифлосланишга
батан натижавий талқин тарафдорлари бўлиб, уни қуйидагича қаршилик қилиш қобилияти; экосистема қайта ишлаши мумкин бўлган
изоҳлайдилар: «мамлакат, регион, муниципалитет, корхона инвестици- ахлатлар миқдори ва ҳ.
он потенциали» – инвестицион лойиҳани амалга оширишда субъектнинг Эътибор қаратадиган бўлсак, юқоридаги барча таърифларда сиғим
инвестициялардан самарали фойдалана олиш қобилияти демакдир. 2 максимал миқдор, максимал ҳажм тушунчаларини ўз ичига олади. Хўш,
«инвестицион потенциал» тушунчаси бўйича олиб борилган из- иқтисодиётда-чи? Бозор сиғими – маълум бир товарни маълум бир вақт
ланишларни уч йўналишга ажратишимиз мумкин: соҳавий талқин ичида сотиш ҳажми ва имкониятлар кўлами назарда тутилади ва бунда
(Т.С.Хачатуров, в.П.красовский), ресурсга оид талқин (в.в.Бочаров, товарга бўлган эҳтиёж, нархлар, аҳолининг харид қобилияти ва фаоллиги
Ф.С.Тумусов, а.М.Марголин, а.я.Быстряков, Т.Г.Глушкова, н.а.но- кабилар ҳисобга олинади. Бозорнинг пул сиғими – бозорда таклиф эти-
вицкий, о.а.Белаков) ва натижавий талқин (н.и.климова, Ю.а.До- лаётган товарлар, қимматли қоғозлар ва хизматларни сингдира оладиган
рошенко, Ю.а.корчагин, и.П.Маличенко). шунингдек, ресурс ва на- пул миқдори; сотув миқдори ва ишлаб чиқариш даражаси билан чеклан-
тижавий талқинларни бирлаштириш ҳаракатлари ҳам бўлган (комплекс 2
талқин – е.С.Губанова). ган. Бозор сиғими (маркетингда) – харидорларнинг тўлаш қобилиятига
«инвестицион сиғим» тушунчаси эса инвестицион жараёнда энг кам эга бўлган эҳтиёжи, муайян нархлар мавжуд бўлган ҳолда товарларни
ўрганилган категориядир. охирги 15 йил ичида олимлар асосан «ин- сотишнинг йиллик эҳтимолий миқдори. 3
вестицион потенциал» атамасига кўпроқ аҳамият берганлар. иқтисодий сиғим (суғурта) – компанияга зарари тегмайдиган ҳолатдаги су-
тизимларнинг инвестицион сиғими масалалари бўйича тадқиқотлар эса ғурта товарларининг миқдори. инвестицион бозор сиғими – энг зарур
жуда кам. маҳсулотлар учун бозор тенденцияларини ҳисобга олган ҳолдаги инвес-
«инвестицион сиғим» турли хил терминологик маъноларда келиб, тицион эҳтиёжлар.
кўпинча «инвестицион салоҳият» тушунчаси билан биргаликда ўргани- Товар омборининг сиғими – товарларни сақлаш учун мўлжаллан-
лади ва унга чуқур аҳамият берилмайди. ган биноларнинг товарларни сиғдира олиш миқдори. 4
«инвестицион сиғим» категориясининг иқтисодий моҳиятини англаш иқтисодиётда капитал сиғими (фонд сиғими), меҳнат сиғими, хом
учун таянч сифатида «сиғим» тушунчасига мурожаат қиламиз. «Сиғим – ашё сиғими каби тушунчалар кенг қўлланилади. инвестицион сиғим
ички ҳажм, маълум миқдордаги нарсани сиғдира олиш хусусияти (вино хақида гапирар эканмиз, баъзи бир мақолаларда бу тушунча инвести-
шишасининг ҳажми 0,7 литр)» 3 циялардан келадиган фойда, деб талқин этилади. Бизнинг фикримиз-
1 инвестиционная политика перехода к инновационной экономике России: колл. Моногра- 1 википедия. Свободная энциклопедия. http://ru.wikipedia.org/wiki/.
фия / отв.ред. Н.А.Новицкий. – М.: ин-т экономики Ран, 2005. – 421 с. 2 Райзберг Б.А., Лозовский Л.Ш., Стародубцева Е.Б. Современный экономический словарь.
2 Корчагин Ю.А., Маличенко И.П. инвестиции: теория и практика: Учебное поcобие. – М.: инФРа-М, 2008. – 480 с.
– М.: ЮниТи-Дана, 2008. – 453 с. 3 Словарь по экономике и финансам. Глоссарий.ру. – http://slovari/yandex/ru/dict/glossary.
3 википедия. Свободная энциклопедия. http://ru.wikipedia.org/wiki/. 4 Ўша манба.
