Page 31 - Pastil 3.Sayı

Yıldız artık soğuk ama
çok daha parlak Kırmız Dev

safhasındadır. Hidrojen tüken-
diğinde Helyum Füzyon tepkime-
lerine girecek yeni alternatif kaynak-
tır. Fakat Helyum Hidrojenin yaklaşık
%20’si kadar enerji açığa çıkarır. Bu süreç
yaklaşık 2 milyar yıl gibi kısa bir sürede tamamlanarak Karbon Oksijen içerikli bir çekirdeğin
oluşmasıyla son bulur. Küçük kütleli yıldızlarda Helyumun bitmesinin ardından başka reaksiyon-
ların gerçekleşmesi mümkün değildir. Gezegenimsi bulutsu olarak adlandırdığımız yıldız bundan
sonra çekirdekteki karbon ve oksijeni yakabilecek sıcaklığa ulaşamaz. Dağılmış bulutsu halindeki

dış katmandaki Helyum ve Hidrojenler sayesinde bir süre daha yanmaya devam edebilir. Yaşamı
boyunca yıldız rüzgarları ile kütle kaybederken bir kızıl dev boyutuna geldiğinde yerçekiminin
azalması nedeniyle kütle kaybı artar.Bulutsu zamanla dağıldıkça kabuktaki reaksiyonlar da son
bulur ve soğumaya başlar. Beyaz cüce olarak son dönemlerini yaşayan yıldız milyonlarca yıl en-
erjisini kaybederek varlığını sürdürür. Zamanla soğuyarak Siyah cüceye dönüşür ve gözden kay-
bolur.

Yukarıda da bahsettiğim gibi büyük kütleli yıldızların yaşam serüveni biraz daha farklıdır. Büyük
kütleli yıldızlar Füzyon tepkimelerinde Helyum yakmaya başladıklarında büyüyerek Kızıl süper
dev aşmasına geçerler. Bunun ardından farklı olarak çekirdekteki Füzyon tepkimeleri devam eder
ve daha ağır metaller kullanılmaya başlanır. Çekirdek Karbonun kaynaşmasına yetecek kadar

ısındığında Oksijen, Neon, Silikon ve Kükürt yanmaya devam eder. Bu evrede dıştan içe, hafif
elementlerden ağrılara doğru katmanlar ve bu katmanlar arasında tepkimeler oluşur. Bu süreç,
çekirdeğin güneşin yaklaşık 1,4 katı olana kadar çekirdek kaynaşması devam eder. Yıldız daha fa-
zla nükleer yanma yoluyla enerji üretemez hale gelir. Sıcaklığın etkisiyle bir müddet daha nükleer
reaksiyonlar devam eder. Fakat devam eden reaksiyonlar yıldız iççin yıkıcı bir etkiye sahip ola-
caktır. Foto ayrışmanın ardından kütle çekimi ağır bastıkça hidrosttik denge bozulur ve çekird-
ek çökmeye başlar. Serbest elektronlar protonlarla birleşerek nötrinoları oluşturmak zorunda
kalır. Çekirdekten kaçan nötrinoların beraberinde götürdüğü enerji yıldızı kaçınılmaz sona bi-
raz daha yaklaştırmıştır. Çekirdek hızla çökmeye devam ederken yaklaşık 10 km çapına kadar

küçüldüğünde elektron dejenerasyonuyla madde dışarı itilir. Sonrasında bu şok dalgası eşliğinde
Süpernova patlaması gerçekleşir. Daha büyük patlamalara Hipernova adı verilir. Bu patlama-
lar esnasında dışarıya bolca enerji ve atom saçılır.Dağılan madde yeni nebulalar oluşturur ve de
birçok oluşuma hammadde olur.Kalan kısım bir nötron yıldızı oluşturur. Eğer bu kalıntılar güneş
kütlesinin 4 katı veya daha fazlasıysa kara deliğe dönüşebilir. Bu tarz akıl almaz derecede yoğu cis-
imler normal cisimlere göre uzay zaman algısını çok daha fazla bükerler.Yıldızların yaşamları son
bulduğunda doğdukları yere yani bulutsulara geri dönerler. Bu şekilde yaşam serüvenleri yeniden
doğmak üzere son bulur.
Hatice Süngü
30 | 3