Page 15 - Bursa

Bursa’nın Yakılması limanlarında 500.000’den fazla göç- Türkiye Büyük Millet
Ve Azınlıklar menin acılı bir halde beklemekte Meclisi’nin Gösterdiği Tepki
olduğunu bildirerek, bunlar için yar-
Bursa azımsanmayacak sayıda dım talep etmekteydi . Bu rakamlar Bursa’daki mevcut durum, Anka-
5
azınlık nüfusu bünyesinde ra’dan da tepkilerin gelmesine yol
biraz abartılı olmakla birlikte, sade-
barındırıyordu bundan dolayı açtı. Türkiye Büyük Millet Meclis’inin
ce 1919’dan itibaren dışarıdan Ana-
müttefikler Bursa’nın da Eskişehir ve 7 Eylül tarihli toplantısında, Bursa
dolu’ya getirilen Rumların sayısının
Uşak’ın akıbetine uğramasından Mebusu Muhiddin Baha Bey ve arka-
6
150.000 kişi olduğu bilinmektedir .
10
endişe etmekteydiler . Türk tarihi için daşları bir önerge verdiler . Bu öner-
son derece önemli olan Bursa’nın Bu durum Müttefik Devletleri telaş- gede, Eskişehir ve diğer tahliye edilen
yakılması büyük bir tahrik unsuru landırmaktaydı. Onlara göre, Bursa yerlerin Yunan askeri tarafından
olabilirdi. boşaltılırken Türkleri kışkırtacak yakılmasının, Türkiye Büyük Millet
her türlü hareketten kaçınılmalı, Meclisi tarafından protesto edilmesi
1908 verilerine göre Bursa merkez
azınlık-ların durumu tehlikeye ve henüz boşaltılmayan diğer
ilçesinin nüfusu 137.653 idi. Bu nü-
fusun 101.913’ü Türk, 23.434’ü Rum, düşürülme-meliydi. Aslında yerlerin özellikle de Bursa’nın
6.529’u Ermeni, 3.009’u Yahudi idi. Türklerin misille-mesi kadar yakılmasını milletin hiçbir zaman
Bunlardan başka 776 Katolik Fransız Yunanlıların tehditleri de azınlıkları affetmeyece-ğinin medeni dünyaya
11
kentte yaşıyordu. Ermeniler , Namaz- rahatsız etmekteydi. 1922 yılı ilan edilmesi isteniyordu .
gâh ve İpekçilik semtlerinde, Yahu- Eylül’ünün ilk günlerinde azınlık-lar
diler Altıparmak Çatalfırın arasında, arasında gözle görülür bir panik
2
Rumlar Muradiye’de oturuyorlardı . başlamıştı.
Elimizde kesin bir rakam bulunma- Bu konuda Mümtaz Şükrü Bey “ …
makla birlikte, işgal yıllarında azın- Öteden beri yakınlık duyduğumuz bir
lıkların sayısının bu rakamların çok
üstüne çıktığı bilinmektedir . Ermeni komşumuz da bu paniğe
kapılarak eşyalarını bize bırakmaya
kalkıştı. Bu kadın kilisede duyduğunu
anneme, ‘Yunanlılar kenti baştanbaşa
yakacaklar, düzenledikleri çeteler ço-
luk çocuk, kadın erkek, genç yaşlı de-
meden herkesi kesecekmiş, yerli Rum
ve Ermenilerin yerlerini bırakmak
istememelerine rağmen zorla götürü-
leceklerini, buna rağmen savunmaya
kalkışanların öldürüleceklerini’ söyle-
7
miş” demekteydi. Bu etkiler altında
olan ve işgal yıllarında Türklerin
Bursa Milletvekili Muhiddin Baha Pars
aleyhinde faaliyette bulunan azınlık-
lar, yaşadıkları yerleri terk
ediyorlar-dı. Ermeni ve Çerkez
Bu konuda söz alan Muhiddin Baha
çeteleri boşalan evleri
Bey, Hükümetin olayları protesto
yağmalıyordu. Can güvenliği
ettiğini ve etmeye de devam edeceği-
8
kalmamıştı . Bu konuda Sedat Ata-
man da şunları yazmaktadır: “ …düş- ni, ancak kendilerinin, Türkiye Büyük
man asker kaçakları, Rum ve Ermeni- Millet Meclisi’nin de bu acı olayları
Şükrü Naili Paşa protesto ederek dünyaya duyurma-
ler, artık birbirlerine karışmış perişan sını amaçladıklarını, Bursa'da Yeşil
bir halde Bursa’ya dolmuşlardı... Eski Camii’nin ve diğer tarihi eserlerin
Şükrü Naili Paşa’ya Müttefik ve tarihi Türk şehrinin yanıp kül ol- yakılmasını ya da tahrip edilmesini
9
Heyetindeki Fransız temsilci, ması düşünceleri başladı…” . milletin asla affetmeyeceğini ifade
Mudanya’da 400.000 mültecinin ettikten sonra şöyle devam etti: “Fa-
3
bulunduğunu söylüyordu . Bursa’da çeşitli milletlere mensup kat ben istiyorum ki: Öyle bir şahsa ait
azınlık nüfus yaşamaktaydı.
Bursa’nın kurtuluşundan sonra olmayan, bir millete ait olmayan
Bunların büyük kısmı fiilen
Mudanya’ya giden Bursa fevkalâde tarihi eserleri -ki bütün
Yunanlıları des-teklemekte ya da
mebuslarından Emin Bey, sadece medeniyetin, bütün dünyanın malıdır.
sempati duymak-taydı. Yunan
iskelede kaçmak için beklemekte Entelektüel olduğunu iddia edenlerin
birliklerinin Bursa’yı yakması,
olan Rum ve Ermeni-lerin sayısının malıdır. Âlemi medeniyet denilen
4
2.000 kişi olduğunu bildirmekteydi . Türkleri kışkırtacak ve azınlıkların âlemi irfan ve kadirşinasanın malıdır.
can güvenliğinin ortadan kalkmasına –Ben inanmak istiyorum ki; kendine
8 Eylül’de Yunan Dışişleri Bakanı sebep olabilecekti. İşte bu durum medenî süsü verenler, medeniyiz
Atina’daki İngiliz, Fransız, İtalyan Müttefik Devletleri hare-kete diyenler, kadirşinasız diyenler tarihi
ve Amerikan elçiliklerine Anadolu geçirecek Bursa’nın yakılmama-sı eserlere
konusunda çaba göstermelerine
neden olacaktır. 11