Page 15 - Bursa
P. 15

Bursa’nın Yakılması               limanlarında 500.000’den fazla göç- Türkiye Büyük Millet
           Ve Azınlıklar                     menin  acılı  bir  halde  beklemekte   Meclisi’nin Gösterdiği Tepki
                                             olduğunu bildirerek, bunlar için yar-
           Bursa   azımsanmayacak    sayıda   dım  talep  etmekteydi .  Bu  rakamlar   Bursa’daki  mevcut  durum,  Anka-
                                                                5
           azınlık    nüfusu    bünyesinde                                     ra’dan  da  tepkilerin  gelmesine  yol
                                             biraz abartılı olmakla birlikte, sade-
           barındırıyordu   bundan   dolayı                                    açtı. Türkiye Büyük Millet Meclis’inin
                                             ce 1919’dan itibaren dışarıdan Ana-
           müttefikler Bursa’nın da Eskişehir ve                               7  Eylül  tarihli  toplantısında,  Bursa
                                             dolu’ya  getirilen  Rumların  sayısının
           Uşak’ın   akıbetine   uğramasından                                  Mebusu Muhiddin Baha Bey ve arka-
                                                                          6
                                             150.000 kişi olduğu bilinmektedir .
                                                                                                     10
           endişe etmekteydiler . Türk tarihi için                             daşları bir önerge verdiler . Bu öner-
           son  derece  önemli  olan  Bursa’nın   Bu  durum  Müttefik  Devletleri telaş-  gede, Eskişehir ve diğer tahliye edilen
           yakılması  büyük  bir  tahrik  unsuru   landırmaktaydı.  Onlara  göre,  Bursa  yerlerin  Yunan  askeri  tarafından
           olabilirdi.                       boşaltılırken  Türkleri  kışkırtacak  yakılmasının,  Türkiye  Büyük  Millet
                                             her  türlü  hareketten  kaçınılmalı,   Meclisi  tarafından  protesto  edilmesi
           1908  verilerine  göre  Bursa  merkez
                                             azınlık-ların   durumu   tehlikeye   ve   henüz   boşaltılmayan   diğer
           ilçesinin  nüfusu  137.653  idi.  Bu  nü-
           fusun 101.913’ü Türk, 23.434’ü Rum,   düşürülme-meliydi.   Aslında   yerlerin   özellikle   de   Bursa’nın
           6.529’u  Ermeni,  3.009’u  Yahudi  idi.   Türklerin   misille-mesi   kadar   yakılmasını  milletin  hiçbir  zaman
           Bunlardan başka 776 Katolik Fransız   Yunanlıların tehditleri de azınlıkları   affetmeyece-ğinin  medeni  dünyaya
                                                                                                   11
           kentte yaşıyordu. Ermeniler , Namaz-  rahatsız   etmekteydi.   1922   yılı   ilan edilmesi isteniyordu .
           gâh  ve  İpekçilik  semtlerinde,  Yahu-  Eylül’ünün ilk günlerinde azınlık-lar
           diler  Altıparmak  Çatalfırın  arasında,   arasında  gözle  görülür  bir  panik
                                         2
           Rumlar  Muradiye’de  oturuyorlardı .   başlamıştı.
           Elimizde  kesin  bir  rakam  bulunma-    Bu  konuda  Mümtaz  Şükrü  Bey  “ …
           makla  birlikte,  işgal  yıllarında  azın-  Öteden beri yakınlık duyduğumuz bir
           lıkların  sayısının  bu  rakamların  çok
           üstüne çıktığı bilinmektedir .    Ermeni  komşumuz  da  bu  paniğe
                                             kapılarak  eşyalarını  bize  bırakmaya
                                             kalkıştı. Bu kadın kilisede duyduğunu
                                             anneme, ‘Yunanlılar kenti baştanbaşa
                                             yakacaklar, düzenledikleri çeteler ço-
                                             luk çocuk, kadın erkek, genç yaşlı de-
                                             meden herkesi kesecekmiş, yerli Rum
                                             ve  Ermenilerin  yerlerini  bırakmak
                                             istememelerine rağmen zorla götürü-
                                             leceklerini, buna rağmen savunmaya
                                             kalkışanların öldürüleceklerini’ söyle-
                                                7
                                             miş”  demekteydi. Bu etkiler altında
                                             olan  ve  işgal  yıllarında  Türklerin
                                                                                Bursa Milletvekili Muhiddin Baha Pars
                                             aleyhinde faaliyette bulunan azınlık-
                                             lar,   yaşadıkları   yerleri   terk
                                             ediyorlar-dı.  Ermeni  ve  Çerkez
                                                                               Bu  konuda  söz  alan  Muhiddin  Baha
                                             çeteleri     boşalan      evleri
                                                                               Bey,  Hükümetin  olayları  protesto
                                             yağmalıyordu.   Can    güvenliği
                                                                               ettiğini ve etmeye de devam edeceği-
                                                      8
                                             kalmamıştı .  Bu  konuda  Sedat  Ata-
                                             man da şunları yazmaktadır: “ …düş-  ni, ancak kendilerinin, Türkiye Büyük
                                             man asker kaçakları, Rum ve Ermeni-  Millet  Meclisi’nin  de  bu  acı  olayları
                    Şükrü Naili Paşa                                           protesto  ederek  dünyaya  duyurma-
                                             ler, artık birbirlerine karışmış perişan   sını  amaçladıklarını,  Bursa'da  Yeşil
                                             bir halde Bursa’ya dolmuşlardı... Eski   Camii’nin  ve  diğer  tarihi  eserlerin
           Şükrü   Naili   Paşa’ya   Müttefik   ve  tarihi  Türk  şehrinin  yanıp  kül  ol-  yakılmasını  ya  da  tahrip  edilmesini
                                                                   9
           Heyetindeki   Fransız   temsilci,   ması düşünceleri başladı…” .    milletin  asla  affetmeyeceğini  ifade
           Mudanya’da  400.000  mültecinin                                     ettikten sonra şöyle devam etti: “Fa-
                                         3
           bulunduğunu         söylüyordu .   Bursa’da  çeşitli  milletlere  mensup   kat ben istiyorum ki: Öyle bir şahsa ait
                                             azınlık   nüfus    yaşamaktaydı.
           Bursa’nın   kurtuluşundan   sonra                                   olmayan,  bir  millete  ait  olmayan
                                             Bunların   büyük   kısmı   fiilen
           Mudanya’ya      giden     Bursa                                     fevkalâde  tarihi  eserleri  -ki  bütün
                                             Yunanlıları  des-teklemekte  ya  da
           mebuslarından  Emin  Bey,  sadece                                   medeniyetin, bütün dünyanın malıdır.
                                             sempati   duymak-taydı.   Yunan
           iskelede  kaçmak  için  beklemekte                                  Entelektüel  olduğunu  iddia  edenlerin
                                             birliklerinin   Bursa’yı   yakması,
           olan  Rum  ve  Ermeni-lerin  sayısının                              malıdır.  Âlemi  medeniyet  denilen
                                         4
           2.000 kişi olduğunu bildirmekteydi .  Türkleri  kışkırtacak  ve  azınlıkların   âlemi irfan ve kadirşinasanın malıdır.
                                             can güvenliğinin ortadan kalkmasına   –Ben  inanmak  istiyorum  ki;  kendine
           8  Eylül’de  Yunan  Dışişleri  Bakanı   sebep  olabilecekti.  İşte  bu  durum   medenî  süsü  verenler,  medeniyiz
           Atina’daki İngiliz, Fransız, İtalyan   Müttefik   Devletleri   hare-kete   diyenler,  kadirşinasız  diyenler  tarihi
           ve Amerikan elçiliklerine Anadolu   geçirecek  Bursa’nın  yakılmama-sı   eserlere
                                             konusunda   çaba   göstermelerine
                                             neden olacaktır.                                               11
   10   11   12   13   14   15   16   17   18   19   20