Page 19 - Bursa

(Dersim), Ahmet Hamdi (Ertuğrul), Mü- meydan vermemekti. Jandarma Komutanı 9. Baskı, Atlas Kitapevi, İstanbul 1987, s.
fid ve Sadık (Kırşehir), Neşet (Üsküdar), Hasan Bey, o zaman silahla dağa çıkmış 251’de, “Bursa’yı Tırnaksız adında bir çete
Numan (İstanbul), Tahsin (İzmir), Şeyh olan Püskülsüz İsmail Abdürrezzak Çetesi- reisi kurtarmıştı. Yunanlılar şehri yakmaya
Servet (Bursa), Şemsettin (Ankara), Zamir ni bu kuruluşa katmıştı.” Milli Mücadele’de başladıkları zaman hücum etmiş, onları
ve Eşref (Adana), Osman Nuri (Bursa), Bursa, s. 108. korkutmuştu.” diye yazmaktadır.
Mustafa (Kozan), Süleyman Sudi (Baye-
18 B. Şimşir, age, s. 389-390. 30 Vakit, 30 Mart 1954, B. Şimşir, age, s.
zıd), Mazhar (Üsküdar), Memduh (Karahi- 391.
19 Age, göst. yer.
sarı Şarkî), İsmail Suphi Soysallı (Burdur).
Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceri- 20 Age, göst. yer. 31 Milli Mücadele’de Bursa, s. 150-151.
32 S. Ataman, 11 Eylül 1922-1938 Bur-
desi, C. 22, Ankara Türkiye Büyük Millet 21 G. Jeashke, age, s. 29’da yer verilen
sa’nın Kurtuluşu’nun 16ncı Yıl Dönümü
Meclisi Matbaası, 1959, s. 553. Howell’in 15 Eylül tarihli raporunda,
11 Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt gerek 3ncü Kolordu Komutanı Şükrü Naili Hatırası, Yeni Basımevi, Bursa 1938,
s. 15-16. Bu konuda Hayrettin Âbidin
Ceridesi, C. 22, s. 553. Paşa’nın gerekse 1nci Tümen Komutanı şunları kaydeder: “... Yunanlıların Irgandı
12 Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Nafiz Bey’in Hıristiyan Halkın korunaca- Köprüsünü bomba ile havaya uçurmaları
ğına dair her türlü yardımı yapacaklarını
Ceridesi, C. 22, s. 553-554. (Metin sadeleş- ve Setbaşı Köprüsünü de aynı surette kıs-
söylediklerini belirttikten sonra, “...paşa
tirilmiştir). men tahrip ederek ve şehrin üst kısmında
orada bulunuşumuz sayesinde Bursa yağ-
13 Şükrü Naili Paşa’nın Hatıratının madan kurtulduğu için bize çok müteşek- Gökdere Ahşap Köprüsü’nü de ateşleyerek...
başlangıç kısmında Bursa’daki mevcut kirdi...” demektedir. Biz Paşa’nın bu tavrını bir gece evvel ateşe verdikleri Umurbey
durum şöyle dile getirilmektedir: “… İki bir nezaket göstergesi olarak algılıyoruz. Mahallesi henüz yanmakta iken Balıkpa-
seneden beri gördükleri mezalim onları Hatıralarında Müttefik Heyetin Bursa’nın zarı Mahallesini yakmaya başladıkları
hasta etmişti. Hiçbir şeye güvenemiyor- yağmalanmaması ve yakılmaması ko- sırada Uludağ’ın şehre hakim tepelerinde
lardı… Solgun çehrelerin ortasında gözler nusunda oynadığı rolü ifade eden hiçbir mevzii almış bulunan Püskülsüz İsmail ve
birbirine beşaret (müjde) gönderiyorlar- kayda rastlayamadık. Kabakçı çetelerinin tepelerden, Yunanların
dı… Düşman zabitanı sık sık öteye beriye Işıklar’daki batarya müfrezesi üzerine ve
koşuşarak… ‘Sizin hepinizi keseceğiz… 22 Vakit, 30 Mart 1954. Gökdere Köprüsüne ateş açarak tepelerden
Bütün Bursa’yı yakacağız.’ Cümlelerini 23 B. Şimşir, age, s. 384. Bursa’nın yakıl- inmeye başlaması, halkın bunlara katılma-
hiddetle ve yeisle memlu (dolu) bir sarhoş- ması Fransızların ekonomik çıkarlarına sı ve muzaffer kurtuluş ordumuzun şiddetli
lukla bilâsebep (sebepsiz) Türklerin yüzü- da ters düşmekteydi. Şükrü Naili Paşa, ve genel tazyîki üzerine esasen büyük kısmı
ne savuruyorlardı.” Bursa’nın İstirdadına “Fransız, İtalyan, İngiliz mümessilleri Bur- mağlûben geri çekilmekte olan Yunan
Ait Hatırat, (Şükrü Naili Paşa Hazretleri sa’da nezdime geldiler. Mumaileyhin dün ordusunun şehirdeki dümdar ve topçu
tarafından lütfen tahrir ve irsâl buyrul- Mudanya’dan gelmiştir. Mudanya İstas- müfrezeleri panik halinde perişan ve mec-
muştur.) 1927 Bursa Vilâyet Salnamesi, yonu’nu yaktırmamak için General Şarpı nunane firara başlamış...şehir...hürriyetine
tarafından gönderilen iki Fransız bölüğü
Bursa Vilâyet Matbaası, 1927, s. 53. kavuşmuştu.” H. Âbidin, age, s. 79-81.
14 Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt çıkartılmıştır...” demekteydi. Genkur. ATA- 33 Milli Mücadele’de Bursa, Milli Mücade-
SE Arş., Kls. 2151, Dos. H-14, Fih. 2-26.
Ceridesi, C. 22, s. 554. le’de Bursa, s. 171-172.
15 Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt 24 Genkur. ATASE Arş., Kls. 2151, Dos. 34 Genkur. ATASE Arş., Kls. 2199, Dos.
H-14, Fih. 2-26.
Ceridesi, C. 22, s. 553-554. 127-117, Fih.12-27.
25 B. Şimşir, age, s. 384. Bu konuda
16 Artık Bursa’nın kurtuluşunun yak- 35 Ama Yunan kuvvetleri Bursa’ya kadar
Rüknettin Akbulut şunları kaydeder: “...
laştığı günlerde Rum, Ermeni ve Çerkez olan bütün köyleri ve telgraf hatlarını
Setbaşı Köprüsü altına yerleştirilmiş olan
çeteleri bazı mahallelerdeki evleri yağma- tahrip etmiş ve Bursa’da bazı binaları ve
dinamitlerden biri patlıyor, fakat Fransız
ya başlamıştı. Halkın başvurusu üzerine Konsolosluğu’nda vazifeli bir topçu suba- Bursa kuzeybatısındaki birçok köyü yak-
bu durumun önlenmesi için Belediye mıştır: İstiklal Harbi ile İlgili Telgraflar,
yının yardımıyla yerinden çıkarıldığından
Başkanı Ziya Bey ve Hayrettin Âbidin Bey, Cumhuriyet Arşivi Daire Başkanlığı Yayın
köprü yıkılmaktan kurtarılıyor. Yunanlı-
Yunan komutanının yanına giderler. Olay- lar...bahçeler arasından kaçarken şehir No: 23, Ankara 1994, s. 185. Yunanlılar
ların önene geçilmesini rica ederler. Bunu alev alev yanıyor. Şimdiki Zafer Meydanı’n- Bursa’ya azımsanamayacak ölçüde zarar
üzerine komutan şunları söyler: “Keşişte vermiştir. Bursa Vilâyetinde Yunan Fecayi
çeteler aleyhimize hareket ederse ve mem- daki kilise de Yunanlıların son günahları adlı eserde durum şöyle tespit edilmiş-
lekette tek bir silah atılırsa memleketi uğruna kül haline geliyordu.” R. Akbulut, tir: “Bursa merkezinde esir ve sürgün
Herşeyi ile Bursa, Sulhi Garan Matbaası,
yakacağım.”, H. Âbidin, age, s. 78. edilenler: 313, hapsedilenler: 369, Irzına
İstanbul 1957, s. 38.
17 G. Jeaschke, Kurtuluş Savaşı ile İlgili geçilen kadınlar: 105, İşkence görenler:
26 Genkur. ATASE Arş., Kls. 2199, Dos. 3123, Yaralananlar: 175, Şehit edilenler:
İngiliz Belgeleri, Çev. Cemal Köprülü,
127-117, Fih.12-27. (10 Eylül tarihli ra- 445. Vilâyet dâhilinde şehit edilenler: 822,
2. Baskı, TTK Basımevi, Ankara, 1991,
por). yaralananlar: 383, işkence edilenler: 5617,
s. 239. Bu günlerde Bursa halkı da boş
durmamakta, bir takım önlemler almak- 27 Genkur. ATASE Arş., Kls. 2199, Dos. ırzına geçilen kadınlar: 128, hapsedilenler:
taydı. Bu konuda Mümtaz Şükrü Bey 127-117, Fih.12-27. 5617, esir ve sürgüne gönderilenler: 455,
şunları kaydeder: “Bu günlerde eski Bursa 28 İşgal günlerinde Yunanlılar Püskülsüz Vilâyet dâhilinde mezalime uğrayanların
Milletvekili Senih Bey bana gizli bir milli İsmail Çetesiyle ilişkisi olduğu gerekçesiyle toplamı: 7974’tür. Bursa ve kazalarında
kuruluştan söz ederek katılmamı söyledi... birçok köyü yakmış, soymuş ve halkını Yunanlıların yaptığı hasarın toplamı:
Bu kuruluşun amacı, Yunanlılar buradan katletmişlerdir. H. Âbidin, age, s. 56. 60.156.547 TL’dir.” Bursa Vilâyetinde Yu-
giderken Bursa’yı korumak, çapulculara nan Fecayi, Matbaa-i Vilâyet, 1920- 1922,
29 H. E. Adıvar, Türk’ün Ateşle İmtihanı,
Bursa Vilayet Matbaası, 1925, s. 302.
15