Page 89 - TEKNOLOJİ VE TASARIM 2025-2026 7.SINIF

Hareketin hızını, yönünü ve yerini değiştiren düzeneklere dişli çark denir.
Dişli çarklar, bir hareketi aktarmaya yarayan makine parçalarıdır.

Hız arttırma veya azaltma gibi uygulamalarda dişli çarklar kullanılır.
Diş sayısı az olan dişliye pinyon, büyüğüne ise çark denir.

Çark ve pinyon her zaman zıt yönlü hareket ederler yani dönerler.

Aynı Merkezli Dişliler
Bu tür dişlilerin dönme yönü ve dönme sayısı aynıdır. Yandaki şekilde verilen

aynı merkezli dişlilerinin dönme yönleri ve dönme sayıları aynıdır. Farklı eksenli
dişli çarklar bir zincir yardımıyla birbirine bağlanabilir.

Farklı Eksenli Dişliler

 Bu tür dişlilerin dönme yönleri ve sayıları farklıdır.

 Zıt yönde hareket ederler.
 Tur sayısı ile diş sayısı ters orantılıdır. (Diş sayısı azaldıkça tur sayısı artar.)

 Hareket hızı ile diş sayısı ters orantılıdır. (Diş sayısı azaldıkça hızı artar)
 Aldıkları yol eşittir.

Düz Zincirle Bağlı Dişli Çarklar Ters Zincirle Bağlı Dişli Çarklar

Dişli çarklar yandaki şekildeki Dişli çarklar yandaki şekildeki gibi

gibi düz bir zincirle birbirlerine bağ- ters bir zincirle birbirlerine bağlanırsa-
lanırsalar dönme yönleri aynı olur. lar dönme yönleri zıt olur.

Dişli Çarkların Kullanım Alanları
Çarklar teknolojinin vazgeçilmez temel unsurlarındandır. Öyle ki mekanik olarak tasarlanmış ve içinde

hareket olan nerdeyse tüm ürünlerde bu çarkların farklı şekillerini, boyutlarını görmek mümkündür. Örneğin bir
robotun yürümesini, zıplamasını sağlar.

Dişli çarklar günlük hayatta bisikletlerde, iş makinelerinde, motorlu araçlarda, saatlerde, kurmalı oyuncak

arabalarda, el mikserinde, çamaşır makinesinin ve dikiş makinesinin yapısında kullanılırlar.