Page 4 - Ho so di tich
P. 4
3
Trưởng phái đoàn đại diện chính phủ Việt Nam tại Pháp đến năm 1949” . Năm
1951, ông về chiến khu Việt Bắc phụ trách Nhà xuất bản sự thật (nay là Nhà xuất
bản chính trị Quốc gia) và mất tại đây vào năm Nhâm Dần (1952).
Sau khi đỗ Giải nguyên, ông Trần Văn Phổ được bổ làm Giáo thụ huyện Đức
Thọ. Năm 1901, ông được điều chuyển vào làm Giáo thụ huyện Tuy An, tỉnh Phú
Yên mang theo cả gia đình và đồng chí Trần Phú được sinh ra tại đây (thôn An
Thổ, xã An Dân). Đầu năm 1907, triều đình Huế lại bổ nhiệm ông Phổ làm Tri
huyện Đức Phổ, tỉnh Quãng Ngãi. Trong thời gian này, tại Trung kỳ đang diễn ra
các phong trào cách mạng như phong trào Duy Tân của các sỹ phu yêu nước tiêu
biểu của các cụ Phan Châu Trinh, Huỳnh Thúc Kháng, Trần Quý Cáp…Đây là
những phong trào yêu nước theo xu hướng dân chủ tư sản, thu hút sự tham gia của
nhiều nhà khoa bảng, nho sỹ yêu nước tiến bộ, chủ trương đoàn kết đồng bào và
hành động theo phương hướng “Khai dân trí, chấn dân khí, hậu dân sinh”. Phong
trào không chỉ lôi cuốn sự tham gia của đông đảo giới cần lao mà còn tác động
mạnh mẽ đến tầng lớp trí thức, quan lại cấp thấp. Bên cạnh đó, từ năm 1906 phong
trào chống sưu cao thuế nặng đã diễn ra mạnh mẽ, khởi đầu từ Quảng Nam rồi lan
nhanh vào các tỉnh Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên. Từng đoàn người ăn mặc
rách rưới lũ lượt kéo nhau về bao vây huyện lỵ, tòa sứ, nhà đoan, đòi giảm sưu cao,
thuế nặng. Thực dân Pháp đã thẳng tay đàn áp, xả súng vào đoàn biểu tình làm cho
nhiều người chết và bị thương, nhiều lãnh đạo phong trào bị bắt đưa lên máy chém
hoặc bị đày ra Côn Đảo. Khi Tri huyện Trần Văn Phổ nhận được lệnh của Khâm
sứ Trung Kỳ và Nam Triều phải ra tay đàn áp những người xin xâu, kháng thuế. Là
một nhà nho có nhân cách, có chí khí lại làm quan trong bối cảnh nước mất nhà
tan, ông Phổ cảm thấy bất lực, bế tắc không lối thoát nên đã tuẫn tiết nơi huyện
đường vào đêm 19 tháng 4 năm 1909.
Sau khi cụ Phổ mất, gia đình đồng chí Trần Phú lâm vào cảnh khốn cùng,
thực dân Pháp và Nam Triều đã đuổi cả gia đình ra khỏi huyện đường. Bà Cát
mang theo 6 người con bồng bế, dắt díu nhau đi về phía Tây thành Quãng Ngãi mở
một ngôi hàng nước nhỏ để kiếm sống. Vì quá vất vả và buồn phiền, bà Cát đã qua
3 Chương trình viết tiểu sử các đồng chí lãnh đạo của Đảng và Nhà nước: Trần Phú tiểu sử, Nxb
Chính trị Quốc gia, Hà Nội 2007, tr. 21, 22, 23.
4
