Page 14 - Оқу құралы ТЕРМОЯДРОЛЫҚ ЭНЕРГЕТИКА. ТОКАМАК

Өткенде АҚШ-та өткен жаһандық саммит барысында Қазақстан ядролық
қаруды таратпау мәселесі бойынша көшбасшы ел, ал Елбасы қауіпсіздік
мәселесінде үлгі алатын лидер болып танылғаны да соның айқын дәлелі.

2.2 Алғашқы термоядролық реакторларды құру тарихы.
Қазіргі таңда Қазақстандағы токмак туралы айтатын боламыз. Қазақстандық
материал тану токмак яғни КТМ энергия жүктемесі жағдайында материалдаоды
зерттеуге және сынауға арналған тәжірбиелік термоядролық құрал. КТМ токмак
мисиясы термоядролық энергетика үшін материалдарды қорғау токмак пен
тороидтар арасындағы зерттеулер және үлгілерге арналған стендік кешен базалық
блогын жасау,өзара әрекеттесуін сынап техникалық және технологиялық
процестерді жиілі зерттеулермен сынаулар арқылы 0,1-20МВт дейінгі плазмалық
ағындардың өзара әрекеттесуін зертеулер мақсатында алу. Мұндағы тороид
дегеніміз бұл ортасында тесігі бар революция беті. Айналу осі тесік арқылы өтеді,
сондықтан бетті кесіп өтпейді.[1]
Алғашқы ТОКАМАК Курчатов инстутында 1954 жылы салынған. Ұзақ уақыт
бойы КСРО-да ғана болған(1.5 сурет). Курчатов инстутында әлемдегі алғашқы
басқарылатын термоядролық қондырғы 50-ші жылдардың басында ойлап табылған
токамак құрылғысы орнатылған. «Токамак» сөзі «магниттік катушкалар бар
тороидальды камера» дегенді білдіреді. T-15MD токамак - бұл Курчатов
институтында 1980 жылдардың аяғынан бері жұмыс істеп келе жатқан Т-15
кешенінің модификацияланған нұсқасы, тәжірибелік гибридті синтез реакторы.
«Ғылыми зерттеулердің бірегей инфрақұрылымы қалыптасып келеді. Ғалымдар
басқарылатын термоядролық синтез сарқылмайтын энергия көзін тудыратынын
хабарлауда.

2.1- сурет. Курчатов инстутындағы ТОКАМАК [10].

2.1-суретте көрсетілген ТОКАМАК Т-15 МД МЕГА қондырғысын құра отырып,
ғалымдар бүкіл әлем бойынша зерттеушілер айналысатын басқарылатын
термоядролық синтезді игеруде үлкен серпіліс жасады. Техникалық параметрлер
бойынша әлемде аналогтар жоқ. Токамак-қауіпсіз энергия көзі. Орындалуы тиіс
басты міндет-оның ешқашан аяқталмауын қамтамасыз ету. Бұл табиғатты артық
жүктемеден, ал адамды қиындықтан құтқарады. Біреулер жаңа токамакты мәңгілік