Page 20 - 25-RS_april20-PF

De ever werd gezeild met een logger-
zeil, het zeil werd tijdens het aan de
wind zeilen zowel aan de lij- als aan de
loefzijde gehouden zonder overstag te
gaan. Dit was ook gebruikelijk met een
heemerzeil.
Tekening P. le Comte, 1831.

langs de Lieve en de Moervaart zich
verspreid heeft naar het stroomge-
bied van de Schelde. Wanneer in
1623 de Brugse Vaart als nieuwe
vaarweg tussen Brugge en Gent in
gebruik werd genomen, dan was
het modale binnenschip al sterk
vergroot en verzwaard. Mogelijk
waren bijlanders en westerlingen
de vergrote afstammelingen van de
ijckings. Misschien daarom ook dat
de heemer zijn naam gekregen had:
het was maar een klein bootje en
juist daarom alleen maar geschikt
om een eem of rivier te bevaren. Dit
alleen op voorwaarde dat de naam de lijzijde van de mast. P. le Compte veer een eeuw voordien werd
heemer toen al lang gebruikt werd schrijft dan ook: indien zij laveren, getoond en beschreven in het boek
om zo’n kleine binnenvaarder aan zeilen zij over den eenen boeg met van Pieter le Comte.
te duiden. het ra-zeil op den mast, en over den
anderen boeg vrij van denzelven; zij Maurice Kaak stelt dan ook dat
Heemertuig kaaijen nimmer door. Het is moge- dit makelaarsbootje mogelijk een
lijk dat het heemertuig is voortgeko- late nakomeling is van de Vlaamse
Een razeil is bij iedereen wel men uit het loggertuig, dat op zijn bouworde. Hij meent dat te kunnen
bekend. Het is vooral geschikt beurt een verbeterde versie was staven op basis van de bouw van
om een ruime koers te varen. Een van een gewoon razeil. Het logger- de romp, en het wordt eventueel
loggerzeil is een razeil waarmee zeil verschilt van het gewone razeil bevestigd door het heemertuig dat
ook scherpere koersen kunnen door een wat langer onderlijk, een erbij hoorde. De kwaliteiten van
gezeild worden. Dat maakt dat asymmetrisch bevestigde ra en een het heemertuig bevestigen ook het
wanneer het schip door de wind verstevigd voorlijk. Dit moet het binnenvaartkarakter van de vaartui-
moet gaan het zeil zou moeten geschikter maken om scherp aan gen die er gebruik van maakten. Er
gestreken worden om het aan lij de wind te zeilen. Hoe beter dat kan zeer doelgericht gezeild worden
weer te hijsen. Dat dit doorkaaijen kon, hoe minder er moest geroeid op korte afstanden. Misschien
in de praktijk vaak niet gebeurde, worden. Het heemerzeil gaat daarin kunnen we hier wel spreken van
leren we van de Hollandse marinier nog verder door de bevestiging heemervaart of eemvaart. Dat de
Pieter le Comte. Die publiceerde in van een hals aan de voorsteven. grote verwanten van de heemer
1831 het boek Afbeeldingen van Hierdoor kan er met het heemer- zoals de bijlander en de wester-
schepen en vaartuigen in verschil- tuig scherp aan de wind worden ling het hielden bij het occasionele
lende bewegingen. Daarin wordt gezeild. Volgens R. De Bock zeilden gebruik van een loggertuig, kan te
onder meer de Hamburgse ever, de 19de-eeuwse Antwerpse make- maken hebben met de verzwaring
een schip dat gezeild werd met een laarsbootjes, die voorzien waren van de binnenvaartschepen in de
loggerzeil, afgebeeld en beschre- van zo’n heemertuig, zo scherp aan 15de en 16de eeuw. Die vaartui-
ven. Op deze tekening wordt de ever de wind, dat het (lastige) overstag gen hadden immers een beperkte
dan ook twee keer zeilend aan de gaan zelden nodig was. R. De Bock mogelijkheid tot zeilen op de smalle
wind getoond. Op de voorgrond zien schrijft daarover: Met een sinjoren- binnenwateren.
we de ever zeilend aan de wind met zeil (lokale naam voor het heemer-
het razeil aan de loefzijde van de zeil) kon men zéér scherp aan de De bewering van Casaer dat de
mast: de ra en het zeil worden door wind zeilen. Men kon nagenoeg bij ijckings vooral gejaagd werden op
de wind tegen de mast gedrukt(!). welke wind ook doorzeilen zonder de Ieperleet kan bijgevolg in vraag
Op de achtergrond zeilt een tweede dat men door de wind hoefde te worden gesteld. Het heemerzeil
ever dezelfde koers met het zeil aan gaan. Dat is nu precies wat onge- maakt heel nauwkeurig en doelge-

20 Ruimschoots april 2020