Page 40 - Ondan Sonra Ocak 2023

MAKALE

EL YAZMASINDAN MATBAAYA

İBRAHİM MÜTEFERRİKA

Yazan: Mustafa IŞIK

İbrah m Müteferr ka nam-ı d ğer; Basmacı İbrah m
Efend . Kend s Macar asıllı olup 1674 yılında Erdel
(Romanya) sınırları ç ndek Cluj șehr nde doğmuștur.
Hr st yanlığın, tesl s nancının aks ne tanrının b r olduğuna
savunan Ün teryan mezheb ne mensup olup küçük
yașlarda lah yat tahs l yaparak papaz olmuștur.

Katol kler n baskıcı rej m ne karșı çıkan Ün teryanlar
mücadeleler ne güç katmak ve öğret ler n yaygınlaștırmak
ç n burada lk Ün teryan matbaasını kurdular. İbrah m’ n
d n eğ t m alması ve mezheb d kkate alındığında matbaa
le lk burada tanıștığı varsayılmaktadır. D n eğ t m n n yanı
sıra, d l ve muhaberat eğ t m de alan bu genç papaz

Yunanca, Lat nce ve Macarca d ller ne hâk m b r tercüman
olarak yet șm șt r.
Katol k Rah p Karacson, İbrah m Müteferr ka’nın
2.V yana Kușatması sonrasında Osmanlılara es r
düștüğünü ve gördüğü kötü muamele sonrasında
zorla Müslüman olduğunu yazmıș k m tar hç ler de
bu f kr Karacson’dan alarak savunmuș Osmanlı İmparatorluğuna sığınmıș ve b rçok

olmamalarına karșın bu f kr n doğru olmadığı, Ün teryan, Müslümanlığı seçerek Osmanlı tebaası
Karacson’un bu görüșler n n art n yetl olduğu olmuștur. İbrah m Müteferr ka’nın da bu dönemde
kanıtları le ortaya konulmuștur. Z ra R sale- Müslüman olduğu Osmanlı S pah ler ne katıldığı
İslam yye adıyla kaleme aldığı eser nde İbrah m düșünülmekted r. S pah b rl ğ nde 29 akçe aylık le
Müteferr ka, çocukluk yașlarından t baren İnc l, görev yapmakta ken tercümanlık da yapmıș ve
Tevrat ve Zebur’u okuyup tefs rler n öğrenerek buradak h zmetler ne karșılık aylığının arttırılması

cazet almıș; fakat kend tab r le “b -mürüvvet” yan ç n d lekçes nde b rçok d l b ld ğ n , nücûm lm ne
nursuz üstadlarının tedavülden kalkmıș, hükmü ha z olduğunu bel rtm șt r. Avusturya Sefer nde
s l nm ș d ye okunmasını yasakladıkları esk Tevrat yapmıș olduğu h zmetler sonrasında Dergâh-ı Âlî
parçalarını g zl g zl okumuștur. Y ne kend tab r le Müteferr kalığına yan sarayın öneml bürokratları
“d de- na-b nalarına nur, dîl- mahzun sürûr bahș arasına alınmıș 120 akçe yevm ye alarak dönem n n
olan” yan kör gözlere nur ve mahzun gönüllere neșe en yüksek ulûfel müteferr kaları arasına g rm șt r.
ve huzur bahședen Hz.Muhammed (sav) ve Lale Devr n n öneml devlet adamlarından

ümmet n n övüldüğü Tevrat bölümler n görünce Y rm sek z Çeleb Mehmed Efend , Fransa’ya elç l k
yaptığı üst düzey araștırmalar sonucu h dayete görev ç n gönder lm ș yanına da kethüda olarak
erd ğ n kend s b zzat bel rtmekted r. oğlu Mehmed Sa d Efend ’y götürmüștür. Mehmed
İbrah m Müteferr ka’nın yașadığı Erdel halkı, Katol k Sa d Efend vaz fe sonrası zamanlarında Fransa’dak
baskısına karșı Tököl ayaklanması sonrasında hayata geç r len yen l kler yer nde ncelem ș ve