Page 5 - واکاوی خطاهای فارسی ‌آموزان عرب ‌زبان در کاربرد تکواژهای فارسی برپایه انگاره‌ی چهار تکواژ

‫‪ -2‬مبانی نظری‬

‫مطالعات متعددی در زمینهی تحلیل ترتیب طبیعی یادگیری تکواژها‪ ،‬انجام گرفته است و این مطالعات بر این نکته تأکید دارند که‬
‫عوامل گوناگونی از قبیل‪ :‬دانش دستوری انتزاعی‪ ،‬دریافت و تولید زبان‪ ،‬مسایل فرازبانی‪ ،‬اجتماعی و روانی و ‪ ...‬در توالی رشد زبان‬
‫دوم دخیل هستند ( هالستین‪ : ۵5۰0 ،‬ص‪ .)۵۰۰‬گولدشنایدر و دیکیسر‪ ،‬پنج عامل درونی تعیینکننده در ترتیب فراگیری تکواژها‬
‫را معرفی نمودهاند که عبارتند از‪ :‬پیچیدگی معنایی‪ ،‬قواعد ساختواژی ‪ -‬واجی‪ ،‬مقولات نحوی‪ ،‬برجستگیهای مفهومی و بسامد‬

‫وقوع عناصر زبانی( گولدشنایدر و دیکیسر‪: ۵55۰ ،‬ص‪.) ۸9‬‬

‫میرزاسکاتن‪ )۰۸۸9( ۰‬بهمنظور تبیین ترتیب یادگیری تکواژهای زبان دوم‪ /‬خارجی‪ ،‬با توجه به برجستگی و غالب بودن یکی از‬
‫زبانها بر زبان دیگر در گفتار دوزبانهها‪ ،‬مدل زبان ماتریس‪ ۵‬را تدوین نمود‪ .‬در یک بند متممنما‪ ۸‬که مرکب از سازههای هر دو‬
‫زبان دوزبانههاست‪ ،‬یکی از زبانها بهعنوان زبان ماتریس‪ ،‬چارچوب نحوی‪-‬ساختواژی بند را تعیین میکند و زبان دیگر که زبان‬
‫درونه‪ 4‬خوانده میشود‪ ،‬نقش کمرنگی در شکلگیری بند متممنما ایفا مینماید‪ .‬تکواژها در این بند متممنما‪ ،‬طبق مدل زبان‬
‫ماتریس به دو نوع تکواژ محتوایی‪( 0‬مانند اسمها‪ ،‬فعلها‪ ،‬صفتها و اکثر حروفاضافه) و تکواژ نظاممند‪( 6‬مانند تکواژهای تصریفی‬
‫و تکواژهای نقشی) تقسیم میگردد‪ .‬میرزاسکاتن‪ ،‬از معیارهای کاربردی و جهانشمول [ ‪ ‬اعطاکنندة نقشتتا] و [ ‪ ‬دریافتکنندة‬
‫نقشتتا] برای تمایز بین تکواژهای نظاممند و تکواژهای محتوایی استفاده نموده است‪ .‬تکواژهای محتوایی که بر جنبههای معنایی‬
‫و کاربردی دلالت دارند اعطاکنندة نقشهای تتا (مانند فعل ) یا دریافتکنندة نقشهای تتا (مانند اسم و صفت) هستند‪ .‬نقشهای‬
‫تتا همان نقشهای معنایی کنشگر‪ ،‬کنشپذیر‪ ،‬بهرهور‪ ،‬مقصد و ‪ ...‬میباشند‪ .‬اما تکواژهای نظاممند برای ارتباط تکواژهای محتوایی‬
‫در پارهگفتار به کاربرده میشوند و حاوی ویژگی دریافتکنندگی یا اعطاکنندگی نقشهای تتا نیستند‪ .‬علاوهبراین‪ ،‬طبق مدل زبان‬
‫ماتریس‪ ،‬هر عنصر واژگانی یا وندی که عضوی از مقولة نحوی بوده و حاوی ویژگی ک ّمینمایی (بعضی‪ ،‬هر‪ ،‬هیچ و‪ )...‬باشد‪ ،‬یک‬
‫تکواژ نظاممند به حساب میآید‪ ،‬همچنین حروفتعریف و صفتهای اشاره که در جایگاه مشخصگر‪ 9‬گروه اسمی قرار میگیرند و‬
‫بر معرفه یا نکره بودن اسم دلالت دارند‪ ،‬در جرگة تکواژهای نظاممند قرار میگیرند‪ .‬میرزاسکاتن‪ ،‬مدل زبان ماتریس را بسط داد‬
‫و طبقهبندی جدیدی از تکواژها را تحت عنوان مدل چهارتکواژ ‪ ، 9‬با استناد به فعال شدن و انتخاب متفاوت انواع مختلف تکواژها‬
‫در واژگان ذهنی افراد‪ ،‬پیشنهاد داد‪ .‬تکواژها در مدل چهارتکواژ‪ ،‬به چهار نوع‪ ،‬یک نوع تکواژ محتوایی و سه نوع تکواژ نظاممند‬
‫(تکواژ نظاممند متقدم‪ ،۸‬تکواژ نظاممند پیونددهندة متأخر‪ ۰5‬و تکواژ نظاممند بیرونی متأخر‪ )۰۰‬تقسیم میشوند‪ .‬به نظر میرسد‬
‫یکسان نبودن فرایند پردازش و انتخاب تکواژها در واژگان ذهنی‪ ،‬دلیل عمدهی عدم فراگیری همزمان تکواژهاست‪ .‬بنابراین‪،‬‬