Page 80 - Neşide Dergisi 6.Sayı

DOSYA

1.4. Esnek Programlama (Soft Computing) iyi duruma getirilmesi, kent içi yollarda ana
Uzman sistemler, bulanık mantık, yapay sinir arterler ve arterlerdeki kavşakların bölgesel
ağları ve genetik algoritma uygulamalarda kontrolü ile kent içi yolları otoyollara birleşti-
tek başlarına kullanılabildikleri gibi birçok uy- ren katılım ve ayrılım noktalarındaki denetim
gulamada her bir yöntemin avantaj ve deza- ile sağlanır. Bu bağlamda kuyruklanmayı en
vantajları göz önüne alınarak birlikte kullanılır. aza indirgemek, trafik sıkışıklığına engel ol-
İşte böyle bir yaklaşıma esnek programlama mak, ulaşım hızını arttırmak vb. kriterler line-
adı verilir. Bu şekilde çok daha etkin yöntem- er olmayan yapıdaki karmaşık optimizasyon
ler geliştirilmiştir. problemlerinin çözülmesini gerektirir. Bilinen
mevcut optimizasyon teknikleri ile çözüleme-
yen bu tip problemler için yapay zekâ teknik-
2. TRAFİKTE YAPAY ZEKÂ UYGULAMALARI
leri (yapay sinir ağları, genetik algoritmalar,
Ulaşımın planlanması esas olarak transit şe- bulanık mantık, uzman sistemler v.b.) prob-
beke tasarımını, şebeke değerlendirmesini, lemin tipine göre kullanılmaktadır. Trafik ala-
transit işlemler vb.den oluşur. Transit şebeke nında bu tekniklerin nerelerde kullanıldığına
tasarımı, rotaların tasarımı, çizelgeleme, yük- geçmeden önce trafikte hangi tip problemler
leme modelini vb. Konuları içerir. Transit şe-
ile karşılaşıldığında hangi tip problemin han-
beke tasarımı; geleneksel olarak matematik gi teknikle çözülebilir ve tekniklerin problem
optimizasyon teknikleri yada sezgisel teknik-
tiplerine göre birbirlerine karşı avantaj ve de-
ler kullanılarak yapılmaktadır. Genelde opti-
zavantajlarını inceleyelim.
mizasyon teknikleri sadece küçük şebekelere
uygulanabilir. Büyük şebekelerde optimizas- Trafik alanında çözülmesi gereken ya da sez-
yon teknikleriyle gereken bilgisayar zamanı- gisel olarak yürütülen temel konu başlıkları
nın çok olmasından dolayı sezgisel yöntemler şunlardır:
büyük şebekeler için tercih edilir.
• Kavşak optimizasyonu
Transit şebekelerin analizi ve değerlendirme-
• Katılım–ayrılım denetimi
si aşağıdaki başlıklara göre oldukça zordur.
• Trafik sıkışıklığı
Bunlar; lineer olmayan ve konveks olmayan
bir yapıda olması, NP- sınıfı problem olması • Şerit denetimi
ve polinom olmayan yapıda karmaşıklığı sa- • Rota seçimi ve sürücünün bilgilendirilmesi
hip olmaları (NP- sınıfı karmaşıklık).
• Teknolojik alt ve üst yapı (ITS)
Çok amaçlı ve çok kriterli problem olarak ele • Ulaşım süresinin tahmini
alındığında bu tip problemlerin çözümü için
hesaplama olarak uygun hızlı tekniklerin sez- Şimdi bunları sırasıyla açıklayalım. Koordineli
gisel kurallar kullanılarak geliştirilmesi gere- ve trafik uyarımlı katılım denetimi için bula-
kir. İşte bu noktada çalışmamızın konusu olan nık mantık yaklaşımı kullanılır. Burada amaç,
trafik kontrolünde karşımıza çıkan bu tip prob- sistemdeki toplam harcanan zamanı en aza
lemlerin çözümünde yapay zekâ tekniklerinin indirgemektir. Bunun için adaptif bir bula-
trafikte nerede ve ne şekilde kullanıldığını ele nık algoritma kullanılmıştır. Bu FREQ si-
alıyoruz. Bilgisayar teknolojisinin gelişimiyle mülasyon modeli ile 25 km”lik bir alanda
doğru orantılı olarak hesaplama tekniklerinin gerçekleştirilmiş ve tatminkar çözümler elde
gelişmesi özellikle son yirmi yılda ulaşım ala- edilmiştir.
nında etkili olmuştur.
YAPAY ZEKÂ Amerika başta olmak üzere pek çok ülke- lasyonla bulanık kurallar ve yapay sinir ağları
Diğer bir uygulamada gerçekleştirilen simü-
kulanılarak trafik ışıklarının kontrolü gerçek-
de Zeki Ulaşım Sistemleri (ITS – Intelligent
Transport System) ve yapay zekâ teknikleri
leştirilmiştir. Bunun sonucunda, ortalama araç
bekleme süresinin %10-%32 arasında azaldığı,
trafiğin kontrolünde önemli bir yere sahiptir.
Trafiğin kontrolü, trafik akımlarının kontrolü
olarak düşünülürse, kapasite kullanımının en ortalama araç hızının geliştirilen optimal en
kısa yol algoritması ile arttığı görülmüştür. Bu

78