Page 77 - Neşide Dergisi 6.Sayı

DOSYA

Şekil 1. Bir Uzman Sistemin Blok Yapısı.
Şekil-1. Bir Uzman Sistemin Blok Yapısı.
bilir. Data tabanında probleme özgü olgular • Ana uzman (domain expert): Problemin
Kural tabanında, kural çözümleyicinin sonuca varmak için kullanacağı
çözüm yolunu tespit eden kişi veya kişiler. kural kümesi
tutulur. Bu olgular IF-THEN kural yapısındaki
bulunur. Pek çok uygulamada Kural tabanı IF-THEN kural yapısında tutulur. Bu kural
koşulların değerleridir. Kural çözümleyici ise
• Bilgi Mühendisi (knowledge engineer):
kural tabanındaki kurallara bakarak yeni ku-
rallar veya sonuçlar üretir. Böyle bir sistemi bin kurala kadar olabilir. Data tabanında probleme
kümesinde birkaç kuraldan birkaç Uzmanın bilgisini çözerek uzman sistemin
kullanabileceği şekle dönüştüren kişi.
• Kullanıcı (user): Uzman tarafından verilen değerleridir.
özgü olgular tutulur. Bu olgular IF-THEN kural yapısındaki koşulların
doğal bir dil arabirimi kullanarak kullanıcının
Kural çözümleyici ise kural tabanındaki kurallara bakarak yeni kurallar veya sonuçlar
akıllı bir sistem üzerinden bir uzman ile bağ-
bilgileri problem çözümünde kullanacak
lantı kurması sağlanabilir.
üretir. Böyle bir sistemi doğal bir dil arabirimi kullanarak kullanıcının akıllı bir sistem
kişi.
üzerinden bir uzman ile bağlantı kurması sağlanabilir.
Uzman sistemler, çözümü kesin belli olmayan
Uzman Sistemlerin Özellikleri:
problem tipleri için bazı algoritmik olmayan
uzmanlıkları somutlaştıran bilgi uygulama- • Geriye zincirleme (backward chaning): If-
Uzman sistemler, çözümü kesin belli olmayan problem tipleri için bazı algoritmik
larıdır. Örnek olarak, uzman sistemler hem
then kuralları kullanılarak alt amaçlardan
makine hem de insan müdahalesine ihtiyaç
bir amaca varılır.
olmayan uzmanlıkları somutlaştıran bilgi uygulamalarıdır. Örnek olarak, uzman
duyan uygulamalarda kullanılır. Tıp, finansal
• Belirsizlik ile işleme (coping with uncerta-
inty): Sistemin yeteneği, tam bilinmeyen uygulamalarda
sistemler hem makine hem de insan müdahalesine ihtiyaç duyan
planlama, bilgisayar konfigürasyonu, monitör
gerçek zamanlı sistemler, trafik yönetimi, si-
kullanılır. Tıp, finansal planlama, bilgisayar konfigürasyonu, monitör gerçek zamanlı
kurallar ve verilere verdiği cevaplar ile mu-
gortacılık bazı uygulama alanlarıdır.
hakeme edilir.
sistemler, trafik yönetimi, sigortacılık bazı uygulama alanlarıdır.
• İleri zincirleme (forward chaning): Başlan-
Uzman sistemlerin elemanları ve ara yüzleri:
Uzman sistemlerin elemanları ve ara yüzleri:
gıç verilerinden If-then kuralları kullanıla-
• Bilgi tabanı (knowledge base): Uzmanın rak problem çözümüne gidilir.
Bilgi tabanı (knowledge base): Uzmanın bildirilerinden oluşur.
• bildirilerinden oluşur. If–then kurallarıyla • Veri temsili (data represantation): Sistem- If–then kurallarıyla
yapılandırılır, de (erişilebilir ve depolanabilir) probleme
yapılandırılır,
Çalışma alanı (working space): Problem çözümünde gerekli özel bilgileri bulundurur,
• Çalışma alanı (working space): Problem çö-
• zümünde gerekli özel bilgileri bulundurur, özel veriler.
• Çıkarım birimi (inference engine): Bilgi ta- engine): Bilgi tabanından ve problemin özel
• Çıkarım birimi (inference • Kullanıcı arayüzeyi (user interface): Sistem
kullanılarak kolayca oluşturulan kod par-
YAPAY ZEKÂ
verilerinden gelen tavsiyelerle değişen sistemin merkezindeki kod.
banından ve problemin özel verilerinden
çaları.
gelen tavsiyelerle değişen sistemin mer-
kezindeki kod.
Uzman sistem dizaynının anlaşılması için; sistem ile birbirini etkileyen kişisel rollerinde
1.1. Bulanık Mantık (Fuzzy Logic)
anlaşılmasına ihtiyaç vardır. Bunlar: Bulanık mantık kavramı, ilk olarak 1965 yılın-
Uzman sistem dizaynının anlaşılması için; sis-
da L.Zadeh tarafından kullanılmıştır. Bulanık
tem ile birbirini etkileyen kişisel rollerinde an-
• Ana uzman (domain expert): Problemin çözüm yolunu tespit eden kişi veya kişiler.
mantık kavramı genel olarak insanın düşün-
laşılmasına ihtiyaç vardır. Bunlar:
• Bilgi Mühendisi (knowledge engineer): Uzmanın bilgisini çözerek uzman sistemin
kullanabileceği şekle dönüştüren kişi.
• Kullanıcı (user): Uzman tarafından verilen bilgileri problem çözümünde kullanacak kişi.
75
Uzman Sistemlerin Özellikleri:
• Geriye zincirleme (backward chaning): If- then kuralları kullanılarak alt
amaçlardan bir amaca varılır.
• Belirsizlik ile işleme (coping with uncertainty): Sistemin yeteneği, tam bilinmeyen
kurallar ve verilere verdiği cevaplar ile muhakeme edilir.
• İleri zincirleme (forward chaning): Başlangıç verilerinden If-then kuralları
kullanılarak problem çözümüne gidilir.
• Veri temsili (data represantation): Sistemde (erişilebilir ve depolanabilir) probleme özel
veriler.
• Kullanıcı arayüzeyi (user interface): Sistem kullanılarak kolayca oluşturulan kod parçaları.
3