Page 13 - 01_LiryDram

odbył się w berlińskim hotelu z koszerną kuchnią. Później przenieśli się do Anglii. To ona pierwsza sięgnęła po pióro, by opisać wspólną młodość Singerów.
Czy coś się po niej zachowało?
Kiedy opublikowała Taniec demonów jako Es- ther Kreitman miała 45 lat. Była w literackim świecie osobą zupełnie nieznaną. Nie kojarzo- no jej z braćmi Singerami. Joszua miał już za sobą sukces Josiego Kałba, a Isaac Baszewis wydał Szatana z Goraju.
Singer pochodził z rodziny rabinackiej. I jego ojciec, i dziad byli rabinami. Jak to się stało, że dziecko, wychowane w ta- kim poukładanym otoczeniu, buntuje się i przewraca wszystko do góry nogami? Bunt bywa sensem istnienia dzieci, szcze- gólnie wychowanych w ortodoksyjnych rodzinach. Pierwszy zbuntował się starszy brat. Nie lubił ani posępnego domu, w któ- rym wszystko było grzechem, ani chederu, gdzie wpajano świętą Torę. Ojcowska wiara i oddanie Bogu, graniczące z naiwnością, wywoływały jego sprzeciw.
W tajemnicy przed ojcem zaczął malować i kupować książki po żydowsku, które na- zywał „literaturą”. Czytał wszystko, co mu wpadło do ręki. Żydowskie książki Pereca i Szolema Alejchema, ale także tłumaczone na jidysz powieści Flauberta, Tołstoja i Do- stojewskiego, pisma Darwina i Kanta. Tradycja stawała się dlań ograniczeniem. Po jednej ze sprzeczek z ojcem wyprowa- dził się z domu. Ściął pejsy i zrzucił cha- łat. Nie tylko nie przestrzegał szabatu, lecz również malował nagie kobiety.
Pod koniec lat dwudziestych Izrael Joszua zyskał sławę wybitnego pisarza.
Jego młodszy brat miał kogo naśladować. O dziecka bawił się książkami. Nie miał za- bawek, tylko gryzmolił na kartkach jakieś li- tery i bawił się tym, co było pod ręką.
Jego dziecięcą lekturą był Stary Testament, a szkołą rabinacki dwór ojca, gdzie uczył się słuchać ludzkich historii. Usiłował zgłę- bić odwieczne tajemnice. Pierwsza świecką książką, jaką przeczytał były Przygody Sher- locka Holmesa. Miał osiem lat i był zachwy- cony. Wkrótce przyszła Zbrodnia i kara.
Ich ojciec nazywał świeckie książki słodką tru- cizną, wiodącą ludzi do herezji. Twierdził, że wszyscy pisarze to bezbożnicy, kłamcy i szy- dercy, a ich pisma są obrazą boską. Nigdy nie ośmielili się powiedzieć rabinowi Singerowi, czym się naprawdę zajmują.
Ale zwykle jest tak, że starsze dzieci w ro- dzinie buntują się, natomiast młodsze są bardziej pokorne...
Singerowie bardzo byli dumni z pierwszego syna. Marzyli, by został rabinem. Nie powiodło się z dwoma synami, najmłodszy dopiero, Mo- sze, w chałacie do ziemi, koszuli bez guzików i staroświeckich pantoflach modlił się, klasz- cząc w dłonie i śpiewając hymny Nachmana z Bracławia. Obwołał się jednym z uczniów tego wielkiego żydowskiego mistyka. Zrealizo- wał marzenia ojca. Jako jedyny z dzieci Singe- rów został w Polsce po wybuchu wojny. Zginął, jak matka.
Isaac za Izraelem wyjechał do Ameryki, gdzie tamten odnosił już sukcesy literac- kie. Autor Szatana z Goraju, nieznany wie- lu brat Singer wiedział, że trzeba uciekać przed Hitlerem, by przeżyć. Zapakował swój świat do dwóch walizek i opuścił swo- ją Warszawę. Miejsce, gdzie poznał wszyst- kie pierwsze smaki. Gdzie biło serce jego
październik 2013 LiryDram 11