Page 16 - 01_LiryDram

duchów, o których pisze. I dla tych, którzy zmartwychwstaną.
Pan Mordechaj Canin, pisarz, długoletni prezes Stowarzyszenia Pisarzy Żydow- skich w Izraelu, urodzony i wychowany w Polsce, powiedział, że Singer był „chory na seks”. Jak to uzasadniał?
Koledzy Bashevisa – literaci żydowscy – tak uważali. Twierdzili, że pisarz żydowski nie ma prawa pisać o erotyce w taki sposób. Podkreślali, że tradycja literatury w języ- ku jidysz nie ma tego w swoim kanonie. W związku z tym uważali prozę Singera za świętokradztwo i pornografię. Nie przystoi rabinom mieć grzeszne myśli, mężatkom marzyć o cudzołóstwie. To obrazoburcze, hańbiące dla narodu, który tyle przecierpiał. Zabraniano Singerowi pisać o Żydach jak o zwykłych ludziach. Zagłada miała czynić ich świętymi.
Zarzucano mu antysemityzm. Z tego samego powodu. Otwierał żydowski świat dla gojów. Zdradzał tajemnice. Zarzucano mu, że pisał o Żydach po wojnie jak o zwykłych ludziach. A tymczasem ofiary powinny być święte. Sprzeciwiał się temu. Miał rację.
Myślę, że każdy człowiek, bez względu na to, czy jest ofiarą czy katem, przede wszystkim chce być traktowany jako czło- wiek...
Ja też tak uważam. Drwił sobie z pomó- wień. Wierzył w człowieka i jego prawdę, niezależnie od klatek, w jakie usiłowano go wtłoczyć.
Singer był niezwykle silną osobowością twórczą. I zapewne wzorem dla wielu po- szukujących. Ubolewam nad faktem, iż ni- gdy nie będę miała okazji go poznać i zadać wprost wielu nękających mnie pytań. Pani również zapewne żałuje, że nie doszło do osobistego spotkania z nim tam w Ameryce, pomimo wcześniejszych Pani planów.
Tak. Ale jednocześnie wierzę w sens przy- padku. Sam Bashevis wspominał o tym, mó- wiąc: „Przypadek jest maską na twarzy prze- znaczenia”. Czyli jest jakiś wewnętrzny sens w tym, co się stało i do czego nie doszło. Może udało mi się odkryć coś innego z po- wodu jego Wielkiej Nieobecności. A przecież wierzę, że nadal gdzieś jest, po drugiej stro- nie księgi świata, którą się czyta z prawa na lewo.
AGATA TUSZYŃSKA Historyk teatru, wyższe studia ukończyła na wydziale Wiedzy o Teatrze PWST w Warszawie, doktorat z nauk humanistycznych otrzymała w Instytucie Sztuki Polskiej Akademii Nauk. W latach 1987-1992 pracowała jako adiunkt w Instytucie Badań Literackich. W latach 1996-1998 wykła- dała w Centrum Dziennikarstwa w Warszawie, a od 2001 wykładała sztukę reportażu i wywiadu literac- kiego na Uniwersytecie Warszawskim.
Autorka wielu książek, w tym biografii, m.in.: Maria Wisnowska. Jeśli mnie kochasz – zabij!, Krzywicka. Długie życie gorszycielki, Singer. Pejzaże pamięci, Oskarżona: Wiera Gran. Współpracuje z „Zeszytami Historycznymi”, „Zeszytami Literackimi”, „Tygodnikiem Powszechnym”, „Kresami” i „Odrą”, współpracowała z „Paryską Kulturą”. Członek Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, PEN-Clubu i ZAiKS-u. Stypendystka Uniwer- sytetu Columbia, Fundacji Fulbrighta, MacDowell, Ledig-Rowohlt, Kościuszkowskiej, Instytutu Yad Vashem i American Jewish Archives. Laureatka nagrody PEN-Clubu im. Ksawerego Pruszyńskiego za wybitne osią- gnięcia w dziedzinie reportażu i literatury faktu.
14 LiryDram październik 2013