Page 32 - 23_LiryDram_2019

najwybitniejszym epistolografem polskim, kody katorem listu – wyznania, listu – roz- prawy estetycznej, listu lozo cznego. In- tymny charakter prozy epistolarnej pozwo- lił też na ukształtowanie innej niż tradycyjna sylwetki poety. Dostrzeżono człowieka mio- tającego się wciąż w pułapkach życia oso- bistego, poszukującego najlepszych rozwią- zań dylematów osobistych, ideowych oraz estetycznych własnej epoki. Koresponden- cja Krasińskiego odsłoniła więc nowe obli- cze twórcy – osoby ludzkiej wtrąconej w byt wbrew własnej woli, człowieka szukającego miłości i prawdy w świecie pełnym nienawi- ści i zakłamania.
Ten nowy pro l Krasińskiego okazał się do- kładnie zbieżny z dominującymi w latach 60. klimatami egzystencjalizmu, z dojmującym poczuciem absurdu i daremności istnienia, z tragizmem ludzkiego bytowania określo- nego boleśnie przeżywanym kon iktem ze światem, z innymi ludźmi, ze sobą samym. To wtedy właśnie Jan Kott określił Listy do Del ny Potockiej mianem „najwybitniejszej powieści polskiego romantyzmu”, a prozę epistolarną Krasińskiego zaczęto traktować jako brakujący, preegzystencjalny element pejzażu polskiej literatury romantycznej. Jednocześnie w 1973 roku przypomniano w obszernym, trzytomowym wyborze opra- cowanym przez Pawła Hertza najważniejsze utwory literackie Krasińskiego. W sumie można więc stwierdzić, że o ile pierwszy jubileusz 1912 roku był początkiem zmierz- chu Krasińskiego, to kolejny – 1959 roku – zainicjował rosnące wciąż zainteresowanie dorobkiem autora Psalmów przyszłości. Lata 70., a szczególnie 80. ujawniły jesz- cze jeden paradoks recepcji dzieła Zyg- munta Krasińskiego. Oto stał on jedynym
znaczącym twórcą polskim XIX wieku, któ- rego dzieła nie mogły ukazać się w całości w Polsce Ludowej z powodów cenzuralnych. Z niezwykłą dosłownością dała o sobie znać ironia dziejów. Późne pisma polityczne Kra- sińskiego zawierały tak bezwzględną, wni- kliwą i precyzyjną krytykę ustroju totalitar- nego, że każdy czytelnik w wizjonerskim portrecie społeczeństwa porewolucyjnego bez trudu mógł odnaleźć realia totalitary- zmu typu sowieckiego. Dlatego też Memo- riały polityczne Krasińskiego zostały opubli- kowane w tzw. drugim obiegu, w siedleckim wydawnictwie Metrum1 Publikacja ta una- oczniła aktualność dzieła Krasińskiego nie tylko w wymiarze ludzkim, egzystencjal- nym, jak wcześniej uczyniły to listy, lecz tak- że w wymiarze politycznym i społecznym. W wiek XXI wkraczamy więc z nowym ob- razem Krasińskiego. Wydane już zostały o - cjalnie jego pisma lozo czne i polityczne2, dysponujemy też pełną edycją korespon- dencji. I w sytuacji gdy romantyzm wraz ze swoim zasobem znakowym nieuchron- nie się od nas oddala, Krasiński zachowuje w stosunku do dziedzictwa Mickiewicza i Słowackiego pewną świeżość, będącą wy- nikiem jakby spóźnionego uobecnienia się oraz nastawienia jego twórczości nie tyle na romantyczne obsesje mesjanizmu i mi- stycyzmu, co na racjonalną kalkulację i pre- cyzyjną analizę perspektyw rzeczywistości kupieckiej i przemysłowej z jednej, a reali- zacji radykalnych utopii z drugiej strony. Krasiński obecnie okazuje się pisarzem za- skakująco bliskim i aktualnym, świadczącym o swej aktualności nie tylko bogatym, wie- logatunkowym i wielorodnym dziełem, ale też częściowo świadomie, a bardziej jesz- cze bezwiednie kształtowaną romantyczną
30 LiryDram kwiecień–czerwiec 2019